ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Τὰ Λαμπροκύριακα (Λαμπροτσύριακα)»

Ἀπὸ τὴν πομπὴ τοῦ Ἅη Γιώργη, (Νεστάνη, 2012).

Ἀπὸ Λαμπριάτικο γλέντι, (Νεστάνη, 2018).

ΤΑ ΛΑΜΠΟΚΥΡΙΑΚΑ (ΛΑΜΠΡΟΤΣΥΡΙΑΚΑ)

Μά 'ρθαν τὰ Λαμποτσύριακα, μάι τὸ Χριστό, μάι τὸ Χριστό.

Χριστέ καὶ ἀληθινέ μου, μά 'ρθε καὶ μιὰ Λαμπρίτσα.

Νὰ ρίξει ὁ Ἀπρίλης δυὸ νερά, μάι τὸ Χριστό, μάι τὸ Χριστό,
Χριστέ καὶ ἀληθινέ μου, κ' ὁ Μάης ἄλλο ἕνα

νὰ δεῖς κουλούρες τὴ Λαμπρή, γιὰ τὸ Χριστό, γιὰ τὸ Χριστὸ

Χριστὲ καὶ ἀληθινέ μου, καὶ προσφορὲς μεγάλες.

Στολίζει ἡ χήρα τὸν υἱγιό, μάι τὸ Χριστό, μάι τὸ Χριστό.

Χριστὲ καὶ ἀληθινέ μου, νὰ πάει νὰ μεταλάβει.

Φορεῖ χρυσά, φορεῖ ἀργυρά, μάι τὸ Χριστό, μάι τὸ Χριστό.

Χριστὲ καὶ ἀληθινέ μου, φορεῖ μαλαματένια.

Καὶ ἀπ' τὸ πολὺ τὸ στόλισμα, μάι τὸ Χριστό, μάι τό Χριστό.

Χριστὲ καὶ ἀληθινέ μου, κ' ἀπ' τὸ πολὺ μελάνι.

Ἐσφάλαρε¹ τὸ χέρι της, μάι τὸ Χριστό, μάι τὸ Χριστό.

Χριστέ καὶ ἀληθινέ μου, κ' ἐχύθει τὸ μελάνι

κ' ἔπνιξε ὁ νιὸς τὰ ροῦχα του, μάι τὸ Χριστό, μάι τὸ Χριστό.

Χριστὲ καὶ ἀληθινέ μου, καὶ τὰ μεταξωτά του,

κ' εὐθεῖς τελάλη ἔβαλε, μάι τὸ Χριστό, μάι τὸ Χριστό.

Χριστὲ καὶ ἀληθινέ μου, κ' εὐθεῖς τελάλη βάζει:

– Ποιὸς ἔχει μοσχοσάπουνο ποιὸς ἔχει ἄφράτο μῆλο

νὰ πλύνει ὁ νιὸς τὰ ρούχα του νὰ πάει νὰ μεταλάβει.

Σχολιασμός:

Τὸ τραγούδι λέγεται τὶς μέρες τοῦ Πάσχα, καθώς καὶ στὴν πομπή τοῦ Ἅη Γιώργη ὅταν οἱ θυρσοφόροι χορευτές κατεβαίνουν ἀπὸ τὸ βράχο τοῦ Γουλᾶ στὸ χωριό, πορευόμενοι μέσα στὴν ἀνοιξιάτικη φύση. Εἶναι τραγούδι χορωδίας/δρόμου καὶ δὲν χορεύεται. Τραγουδιόταν καὶ τραγουδιέται πάντα ἀπουσία μουσικῶν ὀργάνων.

Λέγονταν ἐπίσης ἀπὸ τὶς Λαζαρίνες, ὅταν τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου κουβαλοῦσαν ζαλωμένες τὰ βάγια ἀπὸ τὸ ὄρος Ἀρτεμίσιο -συγκεκριμένα ἀπὸ τὸ τοπωνύμιο Μεγάλη λάκκα (Κλήδωνας)- στὴν ἐκκλησία καὶ στὸ μοναστήρι.

Ὅταν τὸ φαινόμενο τοῦ τσιτακισμοῦ ἧταν πολύ πιὸ ἔντονο τὸ τραγούδι λεγόταν «Λαμπροτσύριακα» καὶ τραγουδιόταν ὡς ἑξῆς: Μά 'ρθαν τὰ Λαμποτσύριακα / μάι τὸ Χριστό, μάι τὸ Χριστό. / Χριστὲ τσαὶ ἀληθινέ μου / μά 'ρθε τσαὶ μιὰ Λαμπρίτσα...

Σημειώσεις:

1. Ἔσφαλε.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», Ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ Ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

VIDEO:

1) Πομπὴ τοῦ Ἅη-Γιώργη, 2012 - 2) Λαμπριάτικο γλέντι στὴν οἰκία τοῦ Σωκράτη Καρώνη, 2018. © Copyright: Παναγιώτης Καρώνης, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Εσείς πουλιά του Μάη και της Άνοιξης»

ΕΣΕΙΣ ΠΟΥΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

Εσείς πουλιά του Μάη και της Άνοιξης

εσείς πάντα περνάτε από τον τόπο μου

λίγο για χαμηλώστε τα φτερούλια σας

γράμμα έχω να σας δώσω μια πικρή γραφή

να πάτε στην καλή μου στην αγάπη μου

Σ' αυτό τον τόπο που 'μαι επαντρεύτηκα

και πήρα μια γυναίκα χήρα-μάγισσα

μαγεύει τα καράβια και τις έμορφες.

Εμάγεψε και 'μένα και δεν έρχομαι

σόντας¹ κινάω να 'ρθω χιόνια και νερά

σόντας γυρίζω πίσω, ήλιος ξαστεριά.

Σχολιασμός:

Τραγούδι της ξενιτιάς που έχει καταγραφεί σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τη Νεστάνη η οποία γνώρισε το άγριο πρόσωπο της μετανάστευσης. Η παράκληση του ξενιτεμένου στα πουλιά που σε άλλες καταγραφές χαρακτηρίζονται άσπρα/μαύρα, να πάνε στην καλή του το μήνυμα ότι δεν θα γυρίσει, είναι χαρακτηριστικό. Η όλη ιστορία, μας φέρνει στο νου τον Οδυσσέα και την Καλυψώ ή την Κίρκη, που τον κρατάει δέσμιο με τα μάγια της εμποδίζοντάς τον να γυρίσει στην εστία του. Σε άλλες καταγραφές, το μήνυμα απευθύνεται στη μητέρα του, όπως και η δύναμη της γυναίκας-μάγισσας περιγράφεται με περισσότερες λεπτομέρειες:

οπού μαγεύει τ' άστρι και τον ουρανό, / μαγεύει τα πουλάκια και δεν κελαηδούν, / μαγεύει τα ποτάμια και δεν τρέχουνε, / τη θάλασσα μαγεύει και δεν κυματεί, / μαγεύει τα καράβια και δεν αρμενούν, / εμάγεψε κ' εμενα και δεν έρχομαι. / Σελλώνω τ' άλογό μου, ξεσελλώνεται, / ζώνομαι το σπαθί μου και ξεζώνεται, / πιάνω γραφή να γράψω και ξεγράφεται.

Ο Νικόλαος Πολίτης, σχολιάζοντας παραλλαγή του τραγουδιού στο βιβλίο του «Ἐκλογαὶ ἀπὸ τὰ τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ», (Αθήνα, 1914), αναφέρει: «Τὸ τραγοῦδι τῆς μάγισσας εἶναι ἀλληγορικόν. Μόνο ἀνεξήγητος δύναμις, ἐξ ὑπερφυσικῆς ἐνεργείας προερχομένη, εἶναι ἱκανὴ νὰ κρατήσει τὸν ξενιτευμένον ἐπὶ πολὺ χρόνον μακρὰν τοῦ τόπου του καὶ νὰ διαρρήξη τοὺς ἰσχυροὺς δεσμοὺς τῆς στοργῆς πρὸς τὴν οἰκογένειάν του. Καὶ παρίσταται οὗτος ματαίως ἀγωνιζόμενος νὰ ὑπερνικήσει τὰ παρεμβαλλόμενα εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ πόθου τῆς ἐπανόδου ἐμπόδια καὶ ὑφιστάμενος μετὰ δυσφορίας τὴν ἐπήρειαν τῆς δυνάμεως ἐκείνης. Αἱ γοητεῖαι, τὰς ὁποίας εὑρίσκει εἰς τὴν ξενιτειὰν, τὸν δεσμεύουν εἰς αὐτὴν, ἀλλ' ὅμως εἶναι ἀνίσχυροι να ἐμβάλλουν εἰς αὐτὸν τὴν λήθην προσφιλῶν ὑπάρξεων καὶ ἡ διάνοιά του εἶναι πάντοτε πρὸς ταύτας ἐσταμμένη».

Σημειώσεις

1. Όταν.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.

Video: Τραγουδούν σε πραγματικές συνθήκες ζωής οι Νεστανιώτες Σωκράτης Καρώνης, Γεώργιος Καρώνης και η Νεστανιώτισσα Κωνσταντίνα Καρώνη.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης και εκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Σιγὰ σιγὰ μωρὴ Στυλιανή»

ΣΤΥΛΙΑΝΗ

Σιγὰ σιγὰ μωρὴ Στυλιανὴ

σιγὰ σιγὰ ποὺ περπατᾶς,

σιγὰ σιγὰ ποὺ περπατᾶς

καὶ τὴ μεσούλα σου κρατᾶς.

Κάνεις τοὺς νιοὺς μωρὴ Στυλιανὴ,

κάνεις τοὺς νιοὺς νὰ χαίρονται,

κάνεις τοὺς νιοὺς νὰ χαίρονται

τοὺς γέρους νὰ μαραίνονται.

Κάνεις καὶ μέ- μωρὴ Στυλιανὴ,

κὰνεις καὶ μένα τ' ὀρφανὸ,

κὰνεις καὶ μένα τ' ὀρφανὸ

ζητῶ μαχαίρι νὰ σφαγῶ.

Σχολιασμός:

Ὁ Ὅμηρος στὴν «Ἰλιάδα» δὲν προβαίνει σὲ καμιὰ περιγραφὴ τῆς Ἑλένης. Δὲν μᾶς λέει δηλαδή, ἄν ἦταν πολὺ ψηλή, ἄν ἦταν εὐπλόκαμος, ξανθιὰ ἢ μελαχρινή, ἄν εἶχε μαῦρα ἢ γαλανὰ μάτια κλπ. Ὁ κορυφαῖος ὅλων τῶν ποιητῶν προτιμάει νὰ μᾶς τὴν παρουσιάσει ἀπλά, μέσα ἀπό τὸ βλέμμα τῶν γερόντων τῆς Τροίας.

Συγκεκριμένα, στὸ Γ' τῆς «Ἰλιάδας», θὰ παρθεῖ ἀπὸ τοὺς δυὸ ἀντιμαχόμενους ἡ ἀπόφαση νὰ μονομαχήσουν ὁ Πάρις μὲ τὸ Μενέλαο, καὶ ὅποιος νικήσει νὰ ἔχει ὀμόκλινή του (φίλη κεκλήσῃ ἄκοιτις) τὴν Ἑλένη, καὶ δικούς του ὅλους της τοὺς θησαυρούς (ἀμφ᾽ Ἑλένῃ καὶ κτήμασι πᾶσι μάχεσθαι). Ἡ Ἑλένη λοιπόν, παρακινημένη ἀπὸ τὴ θεὰ Ἀφροδίτη, εὐθὺς ἀνεβαίνει στῶν Σκαιῶν Πυλῶν τὸν πύργο προκειμένου νὰ παρακολουθήσει τὴ μονομαχία μεταξὺ συζύγου καὶ ἐραστή. Ἐκεῖ κάθονται οἱ γέροντες -σύμβουλοι καὶ ἀρχηγοί- τῆς Τροίας μαζί μὲ τὸν βασιλιὰ Πρίαμο. Βλέποντας λοιπὸν τὴν Ἑλένη, θαμπωμένοι ἀπὸ τὴ θωριά της, οὔτε λὶγο οὔτε πολύ, δικαιολογοῦν τοὺς δυὸ λαοὺς ποὺ μάχονται τόσον καιρὸ καὶ πάσχουν γιὰ χάρη της, γιατὶ τὸ ἀξίζει.

οὐ νέμεσις Τρῶας καὶ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιοὺς

τοιῇδ᾽ ἀμφὶ γυναικὶ πολὺν χρόνον ἄλγεα πάσχειν·

αἰνῶς ἀθανάτῃσι θεῇς εἰς ὦπα ἔοικεν·

ἀλλὰ καὶ ὧς τοίη περ ἐοῦσ᾽ ἐν νηυσὶ νεέσθω,

μηδ᾽ ἡμῖν τεκέεσσί τ᾽ ὀπίσσω πῆμα λίποιτο.

Κι ἅμ' εἶδαν, ὡς ἐσίμωνε στὸν πύργο την Ἑλένην,

συνομιλούσαν σιγανὰ μὲ λόγια πτερωμένα:

«Κρίμα δὲν ἔχουν οἱ Ἀχαιοί, δὲν ἔχουν κρίμα οἱ Τρῶες

χάριν ὁμοίας γυναικὸς τόσον καιρὸν νὰ πάσχουν

τωόντι ὁμοιάζει ὡσὰν θεᾶς ἡ τρομερὴ θωριά της.

Ἀλλὰ καὶ ὡς εἶναι ἀσύγκριτη καλύτερα νὰ φύγη

παρὰ νὰ μείνει συμφορὰ σ’ ἐμᾶς καὶ στὰ παιδιά μας.»

Ὁμήρου «Ἰλιάδα», Γ' 154-160, μετ. Ἰάκωβου Πολυλᾶ.

Στὸ δημοτικὸ τραγούδι «Σιγὰ σιγὰ μωρὴ Στυλιανὴ», ποὺ παρουσιάζουμε ἐδῶ, ὁ ἀφηγητὴς δὲν προβαίνει σὲ καμιὰ συγκεκριμένη περιγραφὴ τῆς Στυλιανῆς, πέρα τοῦ ὅτι -ὅπως χαρακτηριστικὰ μᾶς λέει- περπατάει σιγὰ σιγὰ κρατώντας τὴ μέση της. Αὐτὸ ὅμως εἶναι ἀρκετὸ στὸ νὰ κάνει τὸν ἀφηγητή μας νὰ ζητᾶ μαχαίρι γιὰ νὰ δώσει τέλος στὴ ζωή του, μιὰ και καὶ δὲν ἀντέχει στὴν ἐρωτικὴ εἰκόνα τῆς περιδιαβαίνουσας Στυλιανῆς ποὺ προφανῶς δὲν τοῦ δίνει καμιὰ σημασία!

Τὸ τραγούδι εἶναι χορὸς τσάμικος.

Μέτρο 4/3

Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, 2016.

Βίντεο: Τραγουδάει ἡ Νεστανιώτισσα Κωνσταντίνα Καρώνη.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Σοκάκια μου περήφανα»

ΣΟΚΑΚΙΑ ΜΟΥ ΠΕΡΗΦΑΝΑ

Σοκά' μωρέ, σοκάκια μου περήφανα

άιντε, κι εσύ Λελούδισά μου, μου 'κάψες την καρδιά μου,

εσείς μωρέ, εσείς μ' αποκοιμίσατε

άιντε, κι έχασα την καλή μου, το λυγερό κορμί μου.

Παιρνώ μωρέ, παιρνώ τα όρη σκούζοντας

άιντε, και τα βουνά ρωτώντας, Θεο-παρακαλώντας.

Σαν πήγα μωρέ, σαν πήγα και την εύρηκα

άιντε, στο ρέμα να λευκαίνει, της κρένω¹ δε μου κρένει.

-- Κρινέ μωρέ, κρινέ μου αγαπημένο μου

άιντε, δυο λόγια μπιστεμένα,²

-- Πούστη γελάς με μένα

τι το 'δα μωρέ, τι το 'δα με τα μάτια μου

άιντε, τι σου 'χανε στελμένα, πούστη γελά με μένα,

ένα μωρέ, ένα χαρτί γαρύφαλλα,

άιντε, κι ένα χαρτί κανέλα

πούστη γελάς με μένα.

Σχολιασμός:

Τραγούδι του γάμου που δεν χορεύεται. Είναι τραγούδι του δρόμου/χορωδίας και λέγετε από το σόι του γαμπρού στη διαδρομή για την εκκλησία.

Εδώ ο ερωτευμένος αναζητεί το αντικείμενο του πόθου του και κατηγορεί τα σοκάκια ότι τον παραπλάνησαν και την έχασε. Τα λόγια της κοπέλας όμως μας φανερώνουν ότι αυτός είχε αρραβωνιαστεί άλλη, αφού είχε δεχθεί δώρα· γαρύφαλλα και κανέλα. Πιθανότατα βέβαια να μην επιθυμούσε τον αρραβώνα και να αναγκάστηκε, αυτό εξάλλου δηλώνει και η επίμονη αναζήτηση της αγαπημένης του καθώς και η επιμονή του να τον διαβεβαιώσει, με δυο λόγια μπιστεμένα, ότι τον αγαπάει ακόμα. Ο χαρακτηρισμός πούστης δεν έχει να κάνει, με τη σεξουαλική προτίμηση αλλά με το μη έντιμο του χαρακτήρα.

Παραλλαγή του τραγουδιού καταγράφεται και από τον Σωτήρη Τσιάνη στο: «Folk songs of Mantineia», (Δημοτικά τραγούδια της Μαντινείας), Berkeley/Los Angeles: University of California Press, 1965.

Σημειώσεις:

1. Της μιλάω.

2. Εμπιστευτικά.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.

Video: Τραγουδούν οι Νεστανιώτες/ισσες, Σωκράτης Καρώνης, Κωνσταντίνα Καρώνη, Χρυσούλα Τσιόγκα.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης και εκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Γύραν τὰ ἐλατόκλαρα»

ΓΥΡΑΝ Τ' ΑΠΟΣΚΙΑ ΓΥΡΑΝΕ

Γύραν τ' ἀπόσκια γύρανε

κι ἀκουμπήσανε στὸ χιόνι,

λάλατο πουλὶ κ' ἀηδόνι.

Ποιός ἔλατος βαστάει δροσιὰ

μώρ' καὶ πιά κορφὴ τὸ χιόνι,

Θοδωρὴ Κολοκοτρώνη.

Τὸ Μαίναλο κρατάει δροσιὰ

κ' ὁ Ταΰγετος τὸ χιόνι,

λάλατο πουλὶ κ' ἀηδόνι.

Κ' ἐσὺ δὲν βγαίνεις νὰ σὲ εἰδῶ

ὤχ! μιὰ μέρα στὸ μπαλκόνι

λάλατο πουλὶ κ' ἀηδόνι

Τὸ τραγούδι αὐτὸ -ὅπως καταγράφεται παραπάνω- τὸ ἔλεγαν οἱ Νεστανιώτες/-ισσες ὅταν ὁ ἥλιος πλησίαζε στὴ δύση του καὶ οἱ ἴσκιοι εἶχαν μεγαλώσει, στὸν μεγάλο χορό ποὺ γινόταν τὶς δυὸ τελευταῖες Κυριακὲς τῆς Ἀποκριᾶς στὸ χοροστάσι «Παπαγιάννη τ' Ἁλώνι». Δήλωνε δὲ ὅτι ὁ χορὸς -καὶ μαζί του τὰ γλέντια καὶ τὰ δρώμενα τῆς Ἀποκριᾶς- ὄδευαν πιὰ στὸ τέλος τους.

Σὲ παραλλαγὴ τοῦ τραγουδιοῦ -ὅπως ἡ παρούσα φωνογράφιση- γινόταν ἀναφορὰ σὲ δυὺ ἀντάρτες ποὺ ἔδρασαν στὴν Πελοπόννησο, τὸν Πέρδικα καὶ τὸν Κονταλώνη. Ἔτσι τὸ τραγούδι γινόταν: Τὸ Μαίναλο κρατάει δροσιὰ / κ' ὁ Ταΰγετος τὸ χιόνι / Πέρδικα καὶ Κονταλώνη.

Τὸ τραγούδι ἔχουν ερμηνεύσει πολλοὶ τραγουδιστὲς τοῦ παραδοσιακοῦ τραγουδιοῦ μὲ ἐξέχουσα βέβαια τὴν Φιλιῶ Πυργάκη. Στὶς ἐρμηνείες αὐτὲς ὁ πρῶτος στίχος παραλλάσσεται καὶ γίνεται: Γύραν τὰ ἐλατόκλαρα, ὅπως ἀκριβῶς τραγουδιέται καὶ στὴν παρούσα καταγραφή.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.

Video: Τραγουδάει ὁ Νεστανιώτης Σωκράτης Καρώνης.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνό»

ΘΕΛΩ Ν' ΑΝΕΒΩ ΣΕ ΒΟΥΝΟ

Θέλω ν' ἀνέ' Μαυρομάτα μου θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνὸ

θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνὸ νὰ πιάσω φίλο τὸν ἀητό.

Νὰ μοῦ χαρί' Μαυρομάτα μου, νὰ μοῦ χαρίσει ἕνα φτερὸ

ἕνα χρυσό του πούπουλο.

Γιὰ νὰ τὸ πά' Μαυρομάτα μου γιὰ νὰ τὸ πάω στὸ βασιλιὰ

καὶ νὰ τὸ δεῖ ἡ βασίλισσα

καὶ νὰ τὸ δεῖ ἡ βασίλισσα νὰ πεῖ πὼς τὴν ἐφίλησα

γιὰ νὰ τὸ δεῖ ἡ βασιλοπούλα νὰ τὴν πιάσει μιὰ τρεμούλα.

Σχολιασμός:

Γνωστὸ δημοτικὸ τραγούδι ποὺ λέγεται σὲ ὅλη τὴ χώρα. Τὴν παραλλαγὴ αυτὴ καταγράψαμε στὴ Νεστάνη.

Μὲ μικροπαραλλαγές, τὸ τραγούδι ἔχοντας ἔντονο τὸ ἐρωτικὸ στοιχεῖο λέγεται ὡς ἑξῆς:

Θέλω ν' ἀνέ' Μαυρομάτα μου, θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνὸ

θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνὸ νὰ πιάσω φίλο τὸν ἀητό,

νὰ πιάσω φίλο τὸν ἀητό, μαζί μ' αὐτὸν νὰ κυνηγῶ.

Νὰ κυνηγῶ Μαυρομάτα μου, νὰ κυνηγῶ τὶς ἔμορφες

νὰ κυνηγῶ τὶς ἔμορφες κι ὅλες τὶς μαυρομάτες.

Νὰ κυνηγῶ Μαυρομάτα μου, νὰ κυνηγῶ καὶ μιὰ ξανθιὰ

νὰ κυνηγῶ καὶ μιὰ ξανθιὰ μιᾶς χήρας θυγατέρα,

πού 'χει τὰ χείλη Μαυρομάτα μου

πού 'χει τὰ χείλη κόκκινα, τὸ μάγουλο βαμμένο.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.

Video: Τραγουδάει ἡ Νεστανιώτισσα Παναγιώτα Πανουσιέρη

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ, «Τοῦ Νάσου» (Στὴν ἄκρη-ἄκρη πήγαινα)

ΤΟΥ ΝΑΣΟΥ (Στὴν ἄκρη-ἄκρη πήγαινα)

Στὴν ἄκρη-ἄκρη πήγαινα,

τὴν ἄκρη τὸ ποτάμι.

Βρίσκω τοῦ Νάσου τὰ μαλλιὰ

τοῦ Νάσου τὰ πλεξούδια,

καὶ στὴν ποδιὰ μου τὰ 'βαλα.

καὶ τὰ συχνορωτούσα:

- Μαλλιὰ ποῦ εἶν' τὸ κεφάλι του;

πλεξούδια τὸ κορμὶ του;

- Μαῦρα πουλιὰ τὸ φάγανε...

Σχολιασμός:

Ἐπιτραπέζιο, κλέφτικο δημοτικὸ τραγούδι. Πιθανὸν οἱ ρίζες τοῦ τραγουδιοῦ νὰ βρίσκονται στὴν Ἤπειρο, ἀλλὰ τραγουδιέται, χρόνια τώρα, σὲ ὅλη τὴν Πελοπόννησο. Ἐδῶ, ἡ δική μας καταγραφὴ ἔγινε στὸ χωριὸ τῆς Αρκαδίας Νεστάνη. Ἀπὸ μαρτυρίες ποὺ ἔχουμε, στὴ Νεστάνη, εἶναι γνωστὸ καὶ τραγουδιέται ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ '40 καὶ '50 σὲ χαρὲς καὶ γιορτινὲς συνάξεις γύρω ἀπὸ τὸ τραπέζι, παρ᾿ ὅλο ποὺ πολλοὶ χαρακτηρίζουν τὸ τραγούδι σὰν κλέφτικο μοιρολόι.

Τὸ θέμα τοῦ τραγουδιοῦ εἶναι ἡ ἀπώλεια. Ἡ ἀπώλεια ἀγαπημένου προσώπου, χωρὶς νὰ μᾶς διευκρινίζεται ὁ λόγος της. Πιθανότατα, ὁ Νάσος βρῆκε τὸ θάνατο μαχόμενος γιὰ τὴν πατρίδα, ἀλλὰ ἐξίσου πιθανὸ εἶναι νὰ χάθηκε στὴν ξενιτιὰ ὅπου πῆγε ἀναζητώντας ἕνα καλύτερο μέλλον, καὶ τὰ μαλλιά του ἀλληγορικά ἀναγγέλλουν τώρα στὴ μάνα τοῦτο τὸν χαμό. Ἡ δήλωση ὅτι ἔγινε βορὰ στὰ ἄγρια πουλιὰ καὶ ὅτι καμιὰ «Ἀντιγόνη» δὲν βρέθηκε νὰ τελέσει γι᾿ αὐτὸν τὶς ἐπιτάφιες σπονδὲς -τὶς τόσο ἀπαραίτητες γιὰ τὴ γαλήνη τῆς ψυχῆς, σύμφωνα μὲ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες- εἶναι χαρακτηριστικὸ τοῦ ἄγνωστου ὣς τώρα, αἰφνιδίου καὶ βίαιου χαμοῦ του σὲ ἄλλον τόπο. Κάλλιστα τὸ τραγούδι θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ὁ θρῆνος τῆς Θέτιδος γιὰ τὸ χαμὸ τοῦ μοναχογιοῦ της Ἀχιλλέα.

Οὐσιαστικά, ἐδῶ, ἡ μούσα τοῦ Λαοῦ μας μὲ ἕναν ἐκπληκτικὰ δωρικὸ στίχο, συμπυκνώνει ὅλη τὴν πίκρα, τὸν πόνο καὶ τὴ θλίψη γιὰ τὴν ἀπώλεια. Θρηνεῖ, ἀλλὰ καὶ ἀποδέχεται τὸ τέλος.

Νὰ προσθέσουμε ὅτι θεματικὰ ἴδιο τραγούδι εἶναι καὶ τὸ γνωστὸ «Τοῦ Ἀργύρη», μὲ παραπλήσιο στίχο καὶ μελωδία, ποὺ τὸ συναντοῦμε στὴ Ρούμελη.

Πληροφορίες:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Τραγουδάει ὁ Νεστανιώτης Σωκράτης Καρώνης

Video: Εἰκόνες ἀπὸ παραστάσεις μελανόμορφων καὶ ἐρυθρόμορφων ἀττικῶν ἀγγείων τοῦ 4ου αἰώνα π.Χ.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.