Σάββατο 1 Ιουλίου 2017

ΟΙ ΚΡΗΝΕΣ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ, αφιέρωμα (The Fountains of Nestani)




 
Η Απάνου Βρύση με φόντο το βράχο του Γουλά.


ΟΙ ΚΡΗΝΕΣ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ
Γενικά
Η λέξη κρήνη είναι αρχαία ελληνική <δωρική κράνα, <αιολική κράννα, και βέβαια κρήνη είναι η φυσική πηγή ύδατος, αλλά όπως διαβάζουμε στο Λεξικό Δημητράκου, είναι και το: κτίσμα μέθ' ἑνὸς ἢ πλειόντων κρουνῶν ἀφ' ὧν ρέει ὕδωρ, βρύση. Αυτά τα κτίσματα -που οι Νεστανιώτες και οι Νεστανιώτισσες αποκαλούν απλά ως βρύσες- θα μας απασχολήσουν εδώ. Αλλά ας αρχίσουμε τούτο το ταξίδι από αλλού, πηγαίνοντας πολύ πίσω για να δούμε λίγο τις κρήνες στην αρχαία Ελλάδα.


  
Σχέδιο του Ιταλού ζωγράφου Simone Pomardi που επισκέφτηκε την Αθήνα το 1820 παρέα με τον Άγγλο αρχαιολόγο Ed. Dodwell και σχεδίασε την κρήνη της Καλλιρόης. Το σχέδιο υπάρχει στο δίτομο οδοιπορικό του Dodwell.


Οι κρήνες των μύθων και των θρύλων
Οι κρήνες έχουν τη δικιά τους ιστορία, τους δικούς τους μύθους και θρύλους. Για παράδειγμα, η γνωστή «Κρήνη της Δίρκης», που υπήρχε στις δυτικές υπώρειες του υψώματος πάνω στο οποίο είναι κτισμένη η Θήβα, συνδέεται με τη μυθολογική παράδοση της ίδρυσης της πόλης της Θήβας από τον Κάδμο. Συγκεκριμένα, ο μύθος μας λέει πως, κάπου εκεί κοντά ο Κάδμος θυσίασε την αγελάδα την οποία είχε ακολουθήσει βάσει του χρησμού που είχε πάρει από το Μαντείο των Δελφών, και η οποία τον οδήγησε στη Θήβα. Στη συνέχεια αναζήτησε νερό σε μια κοντινή πηγή για να τελέσει εναγισμούς. Αλλά ο μύθος μας λέει πως την πηγή φρουρούσε ένας δράκοντας, που ήταν γιος του Άρη. Ο Κάδμος λοιπόν σκότωσε το δράκοντα και στη συνέχεια, με τις συμβουλές και την βοήθεια της Αθηνάς, έσπειρε τα δόντια του, από τα οποία γεννήθηκαν οι «Σπαρτοί» που ήταν οι πρώτοι άποικοι της Θήβας. Πλάι στην πηγή υπήρχε μια σπηλιά, την οποία ο μύθος μας παραδίδει πως ήταν η κατοικία του δράκοντα-φύλακα.
Κρήνες υπήρχαν στην αρχαιότητα σε όλες τις πόλεις μια και αυτές ήταν που τροφοδοτούσαν με νερό τους πολίτες τους. Στην Αθήνα βρίσκουμε μια από τις σημαντικότερες κρήνες της αρχαιότητας, την «Κρήνη Καλλιρρόη». Στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., την εποχή δηλαδή που η Αθήνα βρισκόταν κάτω από την τυραννία του Πεισίστρατου, τα νερά της κρήνης διοχετεύθηκαν στην περίφημη Εννεάκρουνο, που όπως δηλώνει και το όνομά της, έφερε εννέα κρουνούς. Από τις περιγραφές που έχουν σωθεί γνωρίζουμε πως είχε ορθογώνιο σχήμα και πρόσοψη προς βορρά, ενώ στις πλαϊνές πλευρές της διαμορφώνονταν αβαθείς υδροσυγκεντρωτικές δεξαμενές όπου υπήρχαν οι εννέα κρουνοί εκροής των υδάτων. Το νερό έφτανε εκεί με υπόγειο πήλινο αγωγό από την ανατολική πλευρά.
Αν και ο Παυσανίας αναφέρει ως θέση της την περιοχή της Αγοράς, έχουμε τις αναφορές του Ηροδότου και του Θουκυδίδη, που μαρτυρούν πως η θέση της «Κρήνης Καλλιρρόης» βρισκόταν νοτιοανατολικά της Αγοράς, κοντά στην κοίτη του ποταμού Ιλισσού και σε απόσταση όχι μακρινή από το Ολυμπιείο.
Το βασικό είναι πως η αρχαία κρήνη των Αθηνών Καλλιρόη, πέρα από τις ανάγκες υδροδότησης της πόλης –που ομολογούμενος ήταν μεγάλες και κρήνες σαν και αυτή ήταν αρδευτικά έργα υψίστης σημασίας - κάλυπτε και ανάγκες τελετουργικές, αφού στην περίφημη κρήνη γίνονταν το γαμικό λουτρό. Λουτρό δηλαδή με νερό, γνωστό και ως "νυμφικόν ύδωρ", μια και στο στοιχείο αυτό οι αρχαίοι έδιναν καθαρτικές, εξαγνιστικές αλλά και γονιμοποιείς ιδιότητες. Στην κρήνη δε, οι μελλόνυμφοι άφηναν και αναθηματικά αφιερώματα, όπως αγαλματίδια, σταμνιά κ.ά. Μέρος των αναθηματικών αφιερωμάτων έχει έρθει στο φως από την αρχαιολογική σκαπάνη, και κάποια από αυτά μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης σήμερα στο Μουσείο Ακροπόλεως όπου εκτίθενται.
Τέλος, να αναφέρουμε ότι ο Ιταλός ζωγράφος Simone Pomardi, που επισκέφτηκε την Αθήνα παρέα με τον Άγγλο αρχαιολόγο Ed. Dodwell, το 1820, σχεδίασε την Κρήνη Καλλιρρόη. Το σχέδιο περιέχεται στο δίτομο οδοιπορικό του Pomardi, στο οποίο περιγράφει το ταξίδι του στην Ελλάδα στις αρχές του 19ου αι. Στην εικόνα, που μας παρουσιάζεται με ευκρίνεια και συνέπεια στην τοπογραφία, παρατηρούμε την πηγή της Καλλιρόης και τον Ιλισσό ποταμό με φόντο τον Ναό του Ολυμπίου Διός. Επιπλέον, δεν λείπουν και οι ανθρώπινες δραστηριότητες της περιοχής, αφού μας παρουσιάζει και δύο άνδρες που ψαρεύουν στις όχθες του Ιλισσού.

  
Κρουνός στην Απάνου Βρύση.


Οι κρήνες της Νεστάνης
Μετά τούτη την αναγκαία αναφορά μας στο μυθολογικό υπόβαθρο και στην πιο γνωστή κρήνη της αρχαιότητας, ερχόμαστε στη Νεστάνη Αρκαδίας, περιοχή όπου η λατρεία του ίππιου Ποσειδώνα ήταν διαδεδομένη. Αν απορεί κανείς για το τι θέλει ο Ποσειδώνας, θεός της θάλασσας, σε μια ορεινή περιοχή, να πούμε πως ο Ποσειδώνας εδώ ταυτιζόταν με το γλυκό γονιμοποιό νερό. Το ιερό του, που έχει ανασκαφεί με σημαντικά ευρήματα, βρισκόταν στον κάμπο της Μηλιάς, νοτιοανατολικά των τειχών της Μαντινείας και δυτικά της Νεστάνης. Ουσιαστικά μιλάμε για μια χθόνια θεότητα, στο ιερό της οποίας ούτε ο ιερέας δεν επιτρέπονταν να εισέλθει. Για την ιστορία να αναφέρουμε πως το ιερό έκλεισε με την κατάκτηση της περιοχής από τους Μακεδόνες, για να το συντηρήσει, να το επισκευάσει και να το θέσει ξανά σε λειτουργία ο αυτοκράτορας Αδριανός το 125 μ.Χ., όταν δηλαδή επισκέφτηκε την περιοχή.
Στην «Φιλίππειο κρήνη» της Νεστάνης, την κρήνη που κατασκεύασε δηλαδή ο Φίλιππος ο Β’ το π.Χ., όταν μετά τη νικηφόρα γι’ αυτόν μάχη της Χαιρώνειας, που έγινε τον Αύγουστο του 388 π.Χ., κατέβηκε στην Πελοπόννησο, πέρασε από την Κόρινθο, και εισήλθε στην Αρκαδία, με σκοπό να προσεταιριστεί τις πόλεις-κράτοι της Πελοποννήσου. Έτσι στρατοπέδευσε στην Νεστάνη όπου και έφτιαξε την ομώνυμη κρήνη. Στην κρήνη αυτή λοιπόν που επισκευάστηκε το 1840, τοποθετήθηκε και υπάρχει ακόμα μέχρι σήμερα, ενεπίγραφη απελευθερωτική πλάκα φερμένη από το ιερό του ίππιου Ποσειδώνα. Διόλου τυχαίο λοιπόν, που σε μια κρήνη εντοιχίζεται μια πλάκα από το ιερό του θεού του γλυκού γονιμοποιού νερού.
Σε μια εποχή που τα σπίτια δεν είχαν τις δικές τους βρύσες, οι δημόσιες κρήνες και βρύσες ήταν οι βασικοί υδροδότες του χωριού. Σημεία όπου το νερό έρεε άφθονο και όλο το εικοσιτετράωρο. Στις κρήνες αυτές, εκτός από το πόσιμο νερό με το οποίο προμηθεύονταν, πότιζαν τα ζώα τους, έπλεναν ρούχα και λεύκαιναν. Στην Νεστάνη υπάρχουν και διατηρούνται, με αλλαγές που ο χρόνος «επέβαλλε», έξι κρήνες.
Οι κρήνες της Νεστάνης είναι:
Η Πάνω Βρύση.
Η «Φιλίππειος Κρήνη», γνωστή ως Πέρα Βρύση.
Η κρήνη της Καλλιρρόης.
Η κρήνη του Αντζίνιγα.
Η κρήνη του Καμάρα.
Η κρήνη του Παπασταύρου.
Πέρα από τις παραπάνω κρήνες, στο χωριό υπήρχαν και απλές δημόσιες βρύσες που κοσμούνταν από ένα κάθετο μάρμαρο, σε διάφορα σημεία του χωριού. Θα προσπαθήσω λοιπόν να δώσω, όσο πιο τεκμηριωμένα μου επιτρέπει η ενασχόλησή μου, δηλαδή οι καταγραφές μου από παλιούς Νεστανιώτες και Νεστανιώτισσες και οι μελέτες μου- την ιστορία και τα στοιχεία της κάθε κρήνης. Και όταν λέω ιστορία εννοώ τις σταγόνες της που έφτασαν ως εμάς, και που τις πήραμε και εμείς στην παλάμη μας και τις φυλάξαμε όπως κρατάει κανείς τα ακριβά και τα πολύτιμα πράγματα!!
 








Η Πάνω-Βρύση
Η Πάνω-Βρύση που οι Νεστανιώτες/τισσες αποκαλούσαν «Απανουβρύση», βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του χωριού και ήταν μια από τις σημαντικότερες κρήνες, αφού σε παλαιότερες εποχές, το χωριό ήταν συγκεντρωμένο εκεί, στην Πάνω Μεριά (την Απανουμεριά). Με τα χρόνια, η «κάθοδος» των κατοίκων και το χτίσιμο σπιτιών στην Κάτω Μεριά του χωριού, δημιούργησε και άλλες κρήνες. Στην κρήνη της Πάνω-Βρύσης οι Νεστανιώτες/τισσες πότιζαν τα κοπάδια τους αφού από εκεί εφορμούσαν στις πλαγιές του Αρτεμισίου, περιοχή που για χρόνια αποτελούσε το βοσκοτόπι του χωριού. Στην κρήνη αυτή βέβαια, οι Νεστανιώτισσες έπλεναν τα είδη του ατομικού και οικιακού τους ρουχισμού αλλά και τα μαλλιά των προβάτων μετά τον κούρο του Μαΐου. Το νερό της κρήνης, που έρχεται από κοντινή πηγή που βρίσκεται στο τοπωνύμιο Κούτρολας, και κυλούσε άφθονο καθ΄ όλο το χρόνο, αξιοποιούνταν στους γειτονικούς κήπους. Διόλου τυχαίο που το μεσαιωνικό όνομα του χωριού -που τότε μετονομάστηκε και λέγονταν Τσιπιανά- πιθανότατα βγαίνει από το «κηπιανά», που λόγω του φαινομένου του τσιτακισμού, προφέρονταν ως «τσιπιανά». Το «κηπιανά» έχει να κάνει βέβαια με το ότι στο χωριό υπήρχαν πολλοί, περιποιημένοι, πλούσιοι και ευωδιαστοί κήποι, αφού το νερό έρεε άφθονο. Να αναφέρουμε όμως και την άλλη εκδοχή που λέει πως, το Τσιπιανά προέρχεται από το τσίπουρο, μια και η περιοχή είναι πλούσια και σε αμπέλια.
Η Πάνω Βρύση, η σπουδαία και περήφανη κρήνη με το άφθονο νερό, βρίσκεται σήμερα εγκαταλελειμμένη, τόσο από την πολιτεία και τις αρχές του τόπου, όσο από τους συλλόγους και τους κατοίκους του χωριού, με τον έναν εκ των δύο κρουνών της ακρωτηριασμένο -δείτε χαρακτηριστικά τις παραπάνω φωτογραφίες. Αδιάψευστος μάρτυρας μιας άλλης εποχής και ενός τρόπου ζωής που τελείωσε οριστικά(;), στέκει εκεί αντιστεκόμενη στην ολιστική μηχανή που καλείτε χρόνος!



Η «Φιλίππειος Κρήνη»
Για την «Φιλίππειο κρήνη» που οι Νεστανιώτες/τισσες αποκαλούν Πέρα-Βρύση ασχολήθηκα με κείμενό μου σε ξεχωριστό αφιέρωμα, μια και η ιστορία της κρήνης είναι σημαντική και ξεχωριστή. Οπότε οι ενδιαφερόμενοι που θέλουν να γνωρίσουν την ιστορία της «Φιλίππειου κρήνης» ας ανατρέξουν ΕΔΩ.
 



Η κρήνη του Καμάρα
Η κρήνη του Καμάρα πήρε την ονομασία της από την περιοχή που βρίσκεται, «τα Καμαρέικα», επώνυμο που έφεραν οι κάτοικοι της γύρω περιοχής. Νεώτερη κρήνη, η κρήνη του Καμάρα φτιάχτηκε με σκοπό την υδροδότηση της αντίστοιχης γειτονιάς. πίσω από την κρήνη υπάρχει και λελειτουργεί σήμερα η παιδική χαρά του χωριού. Και σε τούτη την κρήνη, κατά καιρούς, οι τοπικοί άρχοντες δεν δίστασαν να κάνουν επεμβάσεις προσθέτοντας κάποια εποχή κεραμίδια πάνω στην κρήνη, αλλά και να την επιστρώσουν με τσιμέντο, υλικό που –προφανώς- θεωρούσαν ανθεκτικό. Μόλις το 2017 η κρήνη καθαρίστηκε από την τσιμεντένια της επίστρωση και αναδείχτηκαν οι πέτρες με τις οποίες έχει χτιστεί. Το έργο πραγματοποιήθηκε από τον Προοδευτικό σύλλογο Νεστάνης (έτος ίδρυσης 1955) με την ευγενική χορηγία του Νικολάου Τσέλιου.

Η προηγούμενη μορφή της κρήνης του Ατζίνιγα.


Και η σημερινή...


 
Η κρήνη του Ατζίνιγα
Η κρήνη του Αντζίνιγα (ή Αγγίνιγα) βρίσκεται δίπλα στην κεντρική πλατεία του χωριού. Για την ακρίβεια ανατολικά της κεντρικής πλατείας της Νεστάνης. Στο χτήμα όπισθεν της κρήνης, υπήρχε, την περίοδο της ενετοκρατίας και της τουρκοκρατίας, μία εκ των τεσσάρων εκκλησιών του χωριού. Οι άγιοι Ακίνδυνοι. Το οικόπεδο σήμερα έχει περάσει από την ιδιοκτησία της εκκλησίας στην οποία ανήκε, στο δήμο, και έχει μεταμορφωθεί σε ελεύθερο δημόσιο παρκινγκ. Η κρήνη αντλεί νερό από την ίδια πηγή με την Πέρα-Βρύση.
Η παραδοσιακή κατασκευή της κρήνης έγινε το 1926 υπό την προεδρία του Γεωργίου Ηλ. Μαντά [Γιουργωλιά]. Η κρήνη άλλαξε αρκετές φορές μορφή και εικόνα από τους εκάστοτε προέδρους της Κοινότητας Νεστάνης που επέφεραν σύμφωνα με την αισθητική τους διάφορες τροποποιήσεις· τροποποιήσεις που πήραν άλλοτε τα θετικά και άλλοτε τα αρνητικά σχόλια των Νεστανιωτών/τισσων. Τελευταία σαρωτική αλλαγή και κατασκευή της -κυριολεκτικά- από την αρχή, έγινε το 2017, αφού η κρήνη άλλαξε όψη και ανακαινίστηκε εκ θεμελίων με την βοήθεια ιδιωτών που ανέλαβαν και το κόστος των εργασιών και σήμερα κοσμεί το χωριό μια ολοκαίνουργια στην όψη κρήνη, η οποία μάλιστα τα βράδια έχει και δικό της φωτισμό.




 
Εικόνες της προηγούμενης μορφής της κρήνης της Καλλιρρόης.

Η ενεπίγραφη αφιερωματική πλάκα της κρήνης της Καλλιρρόης.

Η σημερινή μορφή της κρήνης μετά τη νεότερη επέμβαση.

Η κρήνη της Καλλιρρόης
Η κρήνη της Καλλιρρόης βρίσκεται στην είσοδο της Νεστάνης. Για να δώσουμε το ακριβές στίγμα της, να πούμε ότι βρίσκεται δεξιά πάνω στον κεντρικό δρόμο εισόδου και εξόδου του χωριού. Σημείο όχι τυχαία επιλεγμένο, αφού στην κρήνη αυτή, που είναι πεντάκρουνη, οι Νεστανιώτες και οι Νεστανιώτισσες ξιδιψούσαν τα ζώα τους καθώς γυρνούσαν από την κοπιαστική –τόσο γι΄ αυτούς όσο και για τα ζώα- αγροτική εργασίας τους. Η κρήνη κατασκευάστηκε με χρήματα που έστειλαν οι ομογενείς το 1955.
Η μαρμάρινη πλάκα που είναι αναρτημένη πάνω στην κρήνη, αυτό ακριβώς μας δηλώνει. Και μάλιστα στην αρχαία ελληνική. Και ακριβώς δίπλα, μεταφρασμένη, στα νέα ελληνικά, γιατί μην περιμένει κανείς από τον σημερινό έλληνα να γνωρίζει να διαβάζει την αρχαία ελληνική, αφού δεν διδάσκεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, εν αντιθέσει με τις ξένες γλώσσες που έχουν επιβληθεί και διδάσκονται στα ελληνόπουλα -και μάλιστα υποχρεωτικά. Και μην νομίζει κανείς πως προβαίνω σε κήρυγμα κατά των ξένων γλωσσών. Αντίθετα είναι υπέρ. Υπέρ όταν όμως αυτές δεν διδάσκονται σε βάρος της επίσημης γλώσσας· είτε αυτή είναι η αρχαία είτε η νέα ελληνική. Γιατί μην λησμονούμε πως η γλώσσα μας έχει μια συνεχόμενη ιστορία για πάνω από 2500 χρόνια. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει ιστορική περίοδος που η ελληνική γλώσσα να μην μιλιόταν και βέβαια να μην γράφονταν· και η γνώση της αρχαίας είναι που βοηθάει να κατανοήσει -όσο πληρέστερα μπορεί αυτό να γίνει- την καθομιλουμένη.
Αλλά ας επανέρθω όμως στο θέμα μου και να πω ότι η κρήνη της Καλλιρρόης ήταν επιστρωμένη με τσιμέντο, και με τα χρόνια όλο και πλήθαιναν οι φωνές και γίνονταν σκέψεις να της αφαιρέσουν την επίστρωση και να την παρουσιάσουν με το φυσικό της υλικό, την πέτρα. Καμιά αντίρρηση. Μην λησμονούμε όμως πως και το τσιμέντο είναι μέρος της ζωής μας, είναι υλικό –το πιο σύνηθες μάλιστα- των σπιτιών μας και κατ΄ επέκταση, αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού μας, αφού η σύγχρονη αρχιτεκτονική χρωστάει πολλά σε αυτό το υλικό, και σε αυτό κυρίως βασίζεται. Ας σκεφτούμε μόνο πως δεν υπάρχει σπίτι στη Νεστάνη που να μην στηρίζεται σε αυτό το οικοδομικό υλικό. Γιατί όχι και μια από τις κρήνες του χωριού; Τελικά με νεότερη επέμβαση το 2017, η τσιμεντένια της επίστρωση αφαιρέθηκε και η κρήνη της Καλλιρρόης δόθηκε στους Νεστανιώτες και στις Νσυανιώτισσες με τη μορφή τού υλικού της από το οποίο είναι κατασκευασμένη. Την πέτρα.

Η προηγούμενη, αφαιρετική και μοντέρνα μορφή της κρήνης του Παπασταύρου.


Και η σημερινή της μορφή, έργο του Προοδευτικού Συλλόγου Νεστάνης (2005).






Η κρήνη του Παπασταύρου
Η κρήνη του Παπασταύρου που βρίσκεται νοτιοανατολικά της εκκλησίας της Ευαγγελίστριας, πήρε το όνομά της από την ομώνυμη οικία που βρίσκεται πλησίον της εκκλησίας. Μοίρα και αυτής της κρήνης ήταν να μην γλυτώσει από τις αλλαγές και τις τροποποιήσεις που ο χρόνος καμιά φορά επιβάλει. Έτσι τοπικοί άρχοντες ανακατασκεύασαν κατά καιρούς την κρήνη. Προσωπικά, μια και μεγάλωσα στην ευρύτερη γειτονιά της, τη θυμάμαι σε μια πολύ μοντέρνα μορφή, φτιαγμένη εξ’ ολοκλήρου με τσιμέντο. Μια μορφή που θα της έδινε κανείς το χαρακτηρισμό του μοντέρνου γλυπτού. Και σε αυτή την κρήνη βέβαια οι Νεστανιώτες/τισσες ξεδιψούσαν τα ζώα τους και για μας τα παιδιά αποτελούσε ένα κεντρικό σημείο συνάντησης και παιχνιδιού, ειδικά τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες που το δροσερό της νερό μας χρησίμευε πολλές φορές για μπουγελώματα!!
Με τις εργασίες για το σκέπασμα του ρέματος που περνούσε ακριβώς πίσω από την κρήνη, όλα άλλαξαν. Η μοντέρνα κατασκευή ισοπεδώθηκε βάναυσα, λες και δεν μπορούσε να αποκοπεί και να στηθεί κάπου αλλού σαν μνημείο, αφού ήταν αναπόσπαστο τμήμα της τοπικής ιστορίας. Με ενέργειες του Προοδευτικού Συλλόγου Νεστάνης, ένας σύλλογος που χρονολογείται από το 1927, η κρήνη φτιάχτηκε εκ νέου στην απέναντι πλευρά από εκεί που ήταν το 1995, χωρίς όμως να τοποθετηθούν οι απαραίτητοι κρουνοί αλλά απλές βρύσες.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΩΝΗΣ
Νεστάνη Ιούλιος 2017  

Βιβλιογραφία


Ελληνική μυθολογία, 5 τόμοι, υπό την εποπτεία του Ι. Κακριδή, Εκδοτική Αθηνών.
Παναγιώτης Καρώνης, Τραγούδια της Νεστάνης, Εκδόσεις Το δόντι, Πάτρα 2013.
Αθανάσιος Φιλ. Παπαγιάννης, Ιστορία της Νεστάνης Αρκαδίας, 3 τόμοι, Εκδόσεις Ιστορία και Λαογραφία του Μοριά, Αθήνα 2004.
P. Degharme, Ελληνική Μυθολογία, μετ. Αντρέα Φραγκιά, εκδόσεις «Ιστορικών Βιβλίων», Αθήνα.
Richepin, Jean, Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία, 2 τόμοι, μετ. Κοσμάς Πολίτης, Άρης Αλεξάνδρου, Εκδόσεις Αυλός.
Βοϊτεχ Ζαμαρόφσκυ, Θεοί και ήρωες του αρχαίου κόσμου, μετ. Λαζ. Μαλλιός , Ελένη Πούπτη, Εκδόσεις Ηλιάδης.
Mάρτιν Νίλσον (Μartin Nilsson), Ελληνική Λαϊκή θρησκεία, μετ. Ι. Θ. Κακριδής, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα 1990.
Ρόμπερτ Γκρέιβς, Οι Ελληνικοί Μύθοι, τ. Α'-Δ', εκδόσεις Ρούγκας - Πλειάς, Αθήνα 1988.
Κάρλ Κερένυ, Η Μυθολογία των Ελλήνων, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα 1974.


© κειμένου-φωτογραφιων: Παναγιώτης Καρώνης 2017, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, ή αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική η κατά παράφραση ή διασκευή και απόδοση του περιεχομένου του παρόντος άρθρου με οποιοδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τον συγγραφέα του.


 
Σκαλισμένη  πέτρα δίπλα στην Απάνου Βρύση. Εδώ ξεδιψούσαν τα αιγοπρόβατα των τσοπάνηδων, αλλά χρησίμευε και ως σκάφη για το πλύσιμο ρούχων.


Μοναδική δημόσια βρύση που με τα χρόνια έγινε ένα με τον πλάτανο. Δίπλα στην κρήνη του Παπασταύρου


Άποψη του πλατάνου δίπλα στην κρήνη του Παπασταύρου. Στο βάθος η ομώνυμη οικία.


Ο πλάτανος δίπλα στην κρήνη του Παπασταύρου στα χρώματα του χειμώνα. Στο βάθος η ομώνυμη οικία.


Χορταριασμένη και παράλληλα ακρωτηριασμένη δημόσια βρύση στην Απάνω Μεριά του χωριού.


Χορταριασμένη δημόσια βρύση στην Απάνω Μεριά του χωριού.


Χορταριασμένη δημόσια βρύση στην Απάνω Μεριά του χωριού.


Χορταριασμένη παλιά δημόσια βρύση στην Απάνω Μεριά με φόντο το Γουλά.


Η δημόσια βρύση δίπλα στο χοροστάσι «αλώνι του Παπαγιάννη».


Η δημόσια βρύση δίπλα στο χοροστάσι «αλώνι του Παπαγιάννη», μπρος από την οικία Ρεβελιώτη, κτίσμα του 1852, (νυν Λέτσου).



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου