Πέμπτη 23 Ιουλίου 2020

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΜΑΗΘΑΝΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΣΤΑΝΗ ΑΡΚΑΔΙΑΣ




Ἑορτασμὸς τοῦ Μαηθανάση, στὴν περιοχὴ Μετόχι. Οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες χορεύουν στὸ εἰδυλιακὸ δροσερὸ τοπίο τῆς περιοχῆς τοῦ Μετοχιοῦ. 



Τὸ πανηγύρι τοῦ Μαηθανάση στὴ Νεστάνη Ἀρκαδίας
(τοῦ Παναγιώτη Καρώνη)

«Μαηθανάση» οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες ἀποκαλοῦν τὸ μαγιάτικο πανηγύρι ποὺ κάνουν τὴν ἑπομένη τῆς Πρωτομαγιᾶς, στὶς 2 Μαΐου δηλαδή, στὴν περιοχὴ Μετόχι. Ἔχει προηγηθεῖ βέβαια ἡ μεγάλη βλαστολατρικὴ γιορτὴ τοῦ Ἅη Γιώργη ποὺ μὲ λαμπρότητα καὶ μαζικὴ συμμετοχὴ ἔχει ἑορταστεῖ ἀπὸ τοὺς χωρικούς, ποὺ σκαρφάλωσαν στὸν βράχο τοῦ Γουλᾶ, στόλισαν μὲ ἀργιοσέλινα τὶς γκλίτσες τους καὶ τραγουδώντας καὶ χορεύοντας κατηφόρισαν, «φέρνοντας τὸν Ἁγιώρη» στὸ χωριό, ὅπως χαρακτηριστικὰ λένε οἱ ἴδιοι.

Νὰ θυμίσουμε πὼς «Μάη» οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες ἀποκαλοῦν τὸ ἀγριοσέλινο τὸ ὁποῖο φύεται πάνω στὸν βράχο τοῦ Γουλᾶ καὶ μὲ τὸ ὁποῖο στολίζουν τὴν ποιμενικὴ γκλίτσα τὴν ὁποία φέρουν στὸ χέρι, ἐν εἴδει θύρσου, καθ᾿ ὅλη τὴν πομπὴ καὶ τὸ χορὸ τοῦ ἐθίμου τοῦ Ἅη Γιώργη. Κατ᾿ ἐπέκταση, «Μάη» ἀποκαλοῦν καὶ τὴ σελινοστολισμένη γκλιτσα.

Τὸ πανηγύρι τοῦ Μαηθανάση, τούτη ἡ ἀνοιξιάτικη γιορτὴ τῆς Νεστάνης εἶχε διπλὴ σημασία, ἀφοῦ οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες μὲ αὐτὴ τὴν ἑορτὴ τιμοῦσαν τὴν Πρωτομαγιὰ ποὺ εἶχε προηγηθεῖ καὶ βέβαια τὸν Μαηθανάση ποὺ ἐκείνη τὴν ἡμέρα ἑόρταζε.

Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος εἶναι παλαιότατο ξωκκλήσι τὸ ὁποῖο πιθανὸν νὰ ἦταν σύγχρονο τῆς Ἀναλύψεως (ἡ ὁποία εἶναι τοῦ ΙΓ᾿αἰώνα, ἀφιέρωμά μας κλίκ ἐδῶ), ἐκκλησία ποὺ βρίσκεται στὰ ριζὰ τοῦ βράχου τοῦ Γουλᾶ καὶ ποὺ σήμερα δὲν σώζονται ἀπὸ αὐτὴ παρὰ λίγες βραχογραφίες της. Ὁ Ἰμπραὴμ τὸ ἔκαψε ἀλλὰ ἀργότερα οἰκοδομήθηκε ἐκ νέου, ὅπως ἀνέφερε ἐπιγραφὴ λίθινη πλάκα, διαστάσεων 0,545 x 0,340 x 0,260, ποὺ ὑπῆρχε πάνω ἀπὸ τὴν εἴσοδο μὲ χρονολογία 1853, ποὺ ἀνέφερε: «1853 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 15 ΑΝΑ[Ο]ΙΚ[ΟΔΟΜΗΘΗ] [...] Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ. ΠΑΡΑ ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΙΕΡΟμΟΝΑΧΟΥ ΚΙΡΓΙΑΖΟΠΟΥΛΟΥ».  Πάνω στὶς βάσεις τῶν ἐπειπίων τοῦ παλιοῦ χτίσματος τοῦ Μαηθανάση ποὺ κατέστρεψε ὁ Ἰμπραήμ, εἶχε λοιπὸν οἰκοδομηθεῖ τὸ 1853 ὁ ναὸς στὴν περιοχὴ Μετόχι — εἶναι ἡ περιοχὴ κάτω ἀπὸ τὸ μοναστήρι τῆς Γοργοεπηκόου, δίπλα στὴν ὁμώνυμη κρήνη. Δυστυχῶς τὸ 1973-74 αὐτὸ τὸ παλαιὸ πετρόχτιστο ξωκκλήσι καταδαφίστηκε ἐκ θεμελίων γιὰ νὰ ἀντικατασταθεῖ ἀπὸ μιὰ σύγχρονη τσιμεντένια μεγαλύτερων διαστάσεων κατασκευὴ ποὺ κάθε ἄλλο πάρὰ ἐναρμονίζεται μὲ τὸ πανέμορφο φυσικὸ τοπίο τῆς περιοχῆς.

Ἀξίζει νὰ προσθέσουμε πὼς στὸ ξωκκλήσι τοῦ Μαηθανάση ὑπάρχει ἀκόμα ἕνα ἐνεπίγραφο κομμάτι μαρμάρου διαστάσεων 0,88 x 0,67 x 0,40 ποὺ βρέθηκε καὶ αὐτὸ ἐντοιχισμένο στὸ παλαιὸ ξωκκλήσι συγκεκριμένα στὸ πίσω μέρος τοῦ βήματος ποὺ καταδαφίστηκε. Ἡ ἐπιγραφὴ εἶναι δυσανάγνωστη. Τὸ εὕρημα αὐτὸ βρίσκεται σήμερα μπρὸς στὸ προαύλιο τοῦ ξωκκλησιοῦ.  

Στὶς 2 Μαΐου λοιπόν, οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες ἀνηφόριζαν στὸν δρόμο ποὺ ὁδηγεῖ στὸ μοναστήρι τῆς Γοργοεπηκόου καὶ φτάνοντας στὸ Διασέλι, στὸ ξάγναντο ποὺ ὑπάρχει ἐκεῖ, ἀντίκριζαν τὸ γραφικὸ θέαμα τοῦ εἰδυλιακοῦ μαγιάτικου Μετοχιοῦ, ὅπου τὰ σκόρπια κοπάδια τῶν αἰγοπροβάτων ἔβοσκαν στὶς γύρω πλαγιές. Ἐν συνεχείᾳ κατηφόριζαν καὶ συγκεντρώνονταν στὸ ἐκκλησάκι τοῦ Μαηθανάση προκειμένου νὰ παρακολουθήσουν τὴ Θεία Λειτουργία. Κάθε παρέα κουβαλοῦσε μαζὶ τὸ ἀρνί της τὸ ὁποῖο σούβλιζε καὶ ἔψηνε ἐκεῖ, δίπλα στὸ ξωκκλήσι τοῦ ἁγίου κάτω ἀπὸ τὰ δέντρα ποὺ ἔριχναν τὸν παχύ, φιλικό τους ἴσκιο. Τὸ γλεντοκόπι ἄρχιζε μετὰ τὸ πέρας τῆς λειτουργίας καὶ κρατοῦσε μέχρι ἀργὰ τὸ ἀπόγευμα, καμιὰ φορὰ καὶ μέχρι τὸ βράδυ.

Οἱ νέοι καὶ οἱ νέες τοῦ χωριοῦ ἔπιαναν τὸν χορό, καὶ τὰ τραγούδια ἀντιχοῦσαν στὰ γύρω βουνά, ἀνάμικτα μὲ τοὺς ήχους ἀπὸ τὰ γλυκόλαλα πουλιά, ποὺ ἀδιαφορώντας γιὰ τὰ ἀνθρώπινα, δὲν σταματοῦσαν νὰ λένε τὰ δικά τους τραγούδια.

Τὰ τραγούδια ποὺ ἀκούγονταν στὸ πανηγύρι τοῦ Μαηθανάση ἦταν τὰ γνωστὰ ἀνοιξιάτικα τραγούδια ποὺ ὑμνοῦν τὸν ἔρωτα ἐκφράζοντας ἕνα ἀκατανίκητο πάθος γιὰ ζωή. Ἐπιπλέον, στὸ πανηγύρι συμμετεῖχαν καὶ Νεστανιῶτες ὀργανοπαῖχτες οἱ ὁποῖοι μὲ τὰ λαϊκὰ μουσικὰ ὄργανά τους συμπλήρωναν τὴ γιορτὴ κορυφώνοντας τὸ κέφι γιὰ χορὸ καὶ τραγούδι — ὄχι δηλαδὴ πὼς οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες ἤθελαν καὶ κάποια ἰδιαίτερη παρακίνηση γιὰ νὰ γλεντήσουν...

Στὸ γλεντοκόπι τοῦ Μαηθανάση συμμετεῖχαν βέβαια σχεδὸν ὅλοι οἱ νέοι καὶ οἱ νέες τοῦ χωριοῦ καθὼς καὶ ὅλοι οἱ ποιμένες τῆς περιοχῆς, ποὺ πρόσφεραν μάλιστα καὶ ἀρνιά, γάλα, τυρὶ καὶ γιαούρτι στοὺς πανηγυριῶτες. Ἐπιπλέον, πολλὲς φορὲς συμμετεῖχαν καὶ οἱ μαθητὲς τῶν σχολείων τοῦ χωριοῦ ποὺ πήγαιναν στὸ Μετόχι μαζὶ μὲ τοὺς δασκάλους τους καὶ τοὺς καθηγητες τους προκείμενου νὰ δοῦν ἀλλὰ καὶ νὰ συμμετάσχουν στὸ γλέντι.

Τὸ πανηγύρι τοῦ Μαηθανάση ἄρχισε νὰ φθίνει κάπου στὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿80· ἔκτοτε ξεχάστηκε. Εἶναι ἡ ἐποχὴ ποὺ ἡ τηλεόραση ἔχει εἰσβάλλει σὲ κάθε σπίτι, τὰ δημοτικὰ τραγούδια περνᾶνε σὲ δεύτερη —γιὰ μὴν ποῦμε σὲ τελευταία— μοίρα, ἀφοῦ οἱ νέοι ἀκοῦνε καὶ ἀσχολοῦνται μὲ ἄλλα, ἕνα αἴσθημα ψευδοεκσυγχρονισμοῦ, ψευδομοντερνισμοῦ ἔχει κατακλύσει τὰ πάντα καὶ ἡ παράδοση —ἡ ὅποια παράδοση— θεωρεῖται ἐκτὸς μόδας, ἄρα ξεπερασμένη καὶ ἀναρχονιστική· γενικὰ μπορεῖ νὰ διαπιστώσει κανείς, κοιτάζοντας πίσω μὲ λίγη προσοχή, πὼς αὐτὸς ὁ νέος τρόπος ζωῆς παραγκώνισε πολλὰ ἔθιμα καὶ παραδόσεις.

Τα τελευταῖα χρόνια γίνεται μιὰ προσπάθεια νὰ ἐπανακινηθεῖ τὸ πανηγύρι τοῦ Μαηθανάση ἔτσι ὥστε νὰ γίνει καὶ πάλι ἕνα ἀπὸ τὰ ἔθιμα ποὺ σταθερὰ τελοῦνται σὲ τοῦτο τὸ εἰδυλιακὸ τοπίο τῆς Νεστάνης.

Παναγιώτης Καρώνης, Πάτρα, Μάϊος τοῦ 2020



© κειμένου-φωτογραφιῶν: Παναγιώτης Καρώνης 2020, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος.

Ἀπαγορεύεται ἡ ἀναδημοσίευση, ἢ ἀναπαραγωγή, ὁλική, μερικὴ ἢ περιληπτικὴ ἢ κατὰ παράφραση ἢ διασκευὴ καὶ ἀπόδοση τοῦ περιεχομένου τοῦ παρόντος ἄρθρου μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση μὲ τὸν συγγραφέα του.




Ἄποψη ἀπὸ τὸ παλιὸ ἱστορικὸ πετρόκτιστο καὶ γραφικότατο ξωκκλησι τοῦ Μαηθανάση, ποὺ ἔπεσε θύμα τῆς τσιμετνοποίησης καὶ κατεδαφίστηκε τὸ 1973-74 γιὰ νὰ ἀναγερθεῖ στὴ θέση του τὸ σημερινό.



Ἡ μεγάλη ἐνεπίγραφη πλάκα τοῦ Μαηθανάση στὸ Μετόχι.


Ὁ ἐνεπίγραφος μαρμαρόλιθος τῆς παλαιᾶς ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου (Μαηθανάσης) τοῦ Μετοχιοῦ ποὺ κατεδαφίστηκε τὸ 1973-74.


Ἀπὸ ἀριστερά: Γιαννάκος Καρώνης τοῦ Ἀναστασίου, Ἐπαμεινώντας Λιάπης, Βασίλειος Ἀλεξόπουλος τοῦ Δημητρίου, Ἐπαμεινώντας Μπουγιουνέλος τοῦ Ἐλευθερίου. ΚαθΙστς ὁ Σωκράτης Καρώνης τοῦ Παναγιώτη.
Ἑορτὴ τοῦ Μαηθανάση, 2 Μαΐου 1963.



 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου