Οἱ
αὐλόπορτες τῆς Νεστάνης
(τοῦ
Παναγιώτη Καρώνη)
Ἡ αὐλόποτρα, ποὺ σὲ λόγια κείμενα θὰ τὴ συναντήσουμε καὶ ὡς αὐλόθυρα, εἶναι ἕνα χαρακτηριστικὸ στοιχεῖο τῆς παραδοσιακῆς ἀρχιτεκτονικῆς. Οὐσιαστικά, αὐλόπορτα εἶναι ἀκριβῶς αὐτὸ ποὺ δηλώνει ἡ σύνθετη αὐτὴ λέξη: ἡ πόρτα τῆς αὐλῆς, ἡ πόρτα τοῦ ἐξωτερικοῦ χώρου τῆς οἰκίας. Ἀκολουθεῖ ἡ αὐλὴ καὶ ἐν συνεχείᾳ ἡ πόρτα τοῦ σπιτιοῦ, ἡ ἐμπατή, ὅπως χαρακτηριτικὰ τὴν ἀποκαλοῦσαν στὴ Νεστάνη.
Ὅμως οἱ αὐλόπορτες ἔχουν καὶ ἕναν ἄλλο ρόλο: ἀποτελοῦν τὸ ὅριο μεταξὺ δημοσίου καὶ ἰδιωτικοῦ χῶρου, καὶ κατ᾿ ἐπέκταση, μεταξὺ δημοσίου καὶ ἰδιωτικοῦ βίου.
Οἱ αὐλόπορτες παλιότερα ἦταν συνήθως ξύλινες. Ἐξάλλου ἡ λέξη «ξύλο», στὴν ἑλληνικὴ ἀρχαιότητα σήμαινε τὴν ὕλη, οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, δηλαδή, εἶχαν ταυτίσει τὴν ἔννοια τοῦ ξύλου μὲ τὴν ὕλη. Ἀς ἀναλογιστεῖ ὁ ἀναγνώστης μόνο, πὼς οἱ σημερινὲς λέξεις ὑλοτόμος, ὑλοτομία μὲ τὶς ὁποῖες ἀναφερόμαστε σὲ αὐτοὺς ποὺ κόβουν τὸ ξύλο, εἶναι παράγωγα τῆς λέξης ὕλη. Πολὺ γρήγορα τὸ ξύλο ἔδωσε τὴ θέση του στὸ σίδερο, ὑλικὸ ἀνθεκτικὸ στὸ χρόνο καὶ κυρίως φτιαγμένο μὲ τὴν τέχνη τῶν παλιῶν σιδεράδων τοῦ χωριοῦ, ὄμορφο.
Οἱ αὐλόποτρες διαμορφώνονταν μὲ ἀγκωνάρια ποὺ κατέληγαν ἄλλοτε σὲ τριγωνικὸ ἀέτωμα (τύμπανο) καὶ ἄλλες σὲ τοξωτὴ πύλη (ἁψίδα). Σὲ νεότερες κατασκευὲς στὴν ὀροφὴ τοποθετοῦσαν τσιμεντένια ταράτσα καὶ στὰ πλαϊνὰ ἔφτιαχναν δοκούς. Στοὺς δοκοὺς ἢ στὰ ἀγκωνάρια στερεώνονταν ἡ ξύλινη κάσσα τῆς πόρτας ποὺ ἀργότερα ἔγινε μεταλλική. Ἡ ξύλινη πόρτα φτιάχνονταν ἀπὸ κάθετες σανίδες ποὺ πίσω τους στερεώνονταν τρεῖς ὀριζόντιες, σὲ ἴση ἀποστάση, πάνω στὶς ὁποῖες στερεώνονταν οἱ μεντεσέδες. Ἀπαραίτητα τὸ χερούλι καὶ τὸ συμπερέκι γιὰ νὰ κλείνει.
Οἱ μεταλλικὲς πόρτες, τὶς ὁποῖες συναντᾶμε σὲ διάφορες μορφές, μὲ σίδερα πλεγμένα μὲ τέχνη κάτω ἀπὸ τὸ ἀμόνι τῶν ντόπιων σιδεράδων καὶ διακοσμημένες μὲ τὸ μεράκι τους, ἀποτελοῦν ἕνα κόσμημα τοῦ χωριοῦ ποὺ ἀντέχει σθεναρὰ στὸν χρόνο, καὶ ποὺ συντηρημένες καὶ περιποιημένες ἀπὸ τοὺς κατοίκους τῆς Ἀρκαδικῆς κώμης, ἀποτελοῦν ἕνα ἐνδιαφέρον ἀξιοθέατο τῆς σημερινῆς Νεστάνης.
Παναγιώτης Καρώνης
Πάτρα-Νεστάνη,
Μάρτιος
2024
Φωτογραφίες: Ἀρχεῖο Παναγιώτη Καρώνη.
© κειμένου-φωτογραφιῶν : Παναγιώτης Καρώνης 2024 μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νομίμου δικαιώματος.
Ἐπιτρέπεται ἡ ἀναδημοσίευση μὲ ἀναφορὰ στὴν πηγή.