Κυριακή 24 Μαρτίου 2024

Οἱ αὐλόπορτες τῆς Νεστάνης – ἀφιέρωμα

 

 

 

 

 

Οἱ αὐλόπορτες τῆς Νεστάνης
(τοῦ Παναγιώτη Καρώνη)


Ἡ αὐλόποτρα, ποὺ σὲ λόγια κείμενα θὰ τὴ συναντήσουμε καὶ ὡς αὐλόθυρα, εἶναι ἕνα χαρακτηριστικὸ στοιχεῖο τῆς παραδοσιακῆς ἀρχιτεκτονικῆς. Οὐσιαστικά, αὐλόπορτα εἶναι ἀκριβῶς αὐτὸ ποὺ δηλώνει ἡ σύνθετη αὐτὴ λέξη: ἡ πόρτα τῆς αὐλῆς, ἡ πόρτα τοῦ ἐξωτερικοῦ χώρου τῆς οἰκίας. Ἀκολουθεῖ ἡ αὐλὴ καὶ ἐν συνεχεί ἡ πόρτα τοῦ σπιτιοῦ, ἡ ἐμπατή, ὅπως χαρακτηριτικὰ τὴν ποκαλοῦσαν στὴ Νεστάνη.

Ὅμως οἱ αὐλόπορτες ἔχουν καὶ ἕναν ἄλλο ρόλο: ἀποτελοῦν τὸ ὅριο μεταξὺ δημοσίου καὶ ἰδιωτικοῦ χῶρου, καὶ κατ᾿ ἐπέκταση, μεταξὺ δημοσίου καὶ ἰδιωτικοῦ βίου.

Οἱ αὐλόπορτες παλιότερα ἦταν συνήθως ξύλινες. Ἐξάλλου ἡ λέξη «ξύλο», στὴν ἑλληνικὴ ἀρχαιότητα σήμαινε τὴν ὕλη, οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, δηλαδή, εἶχαν ταυτίσει τὴν ννοια το ξύλου μὲ τὴν ὕλη. Ἀς ἀναλογιστεῖ ὁ ἀναγνώστης μόνο, πὼς οἱ σημερινὲς λέξεις λοτόμος, λοτομία μὲ τὶς ὁποῖες ἀναφερόμαστε σὲ αὐτοὺς ποὺ κόβουν τὸ ξύλο, εναι παράγωγα τς λέξης λη. Πολὺ γρήγορα τὸ ξύλο ἔδωσε τὴ θέση του στὸ σίδερο, ὑλικὸ ἀνθεκτικὸ στὸ χρόνο καὶ κυρίως φτιαγμένο μὲ τὴν τέχνη τῶν παλιῶν σιδεράδων τοῦ χωριοῦ, ὄμορφο.

Οἱ αὐλόποτρες διαμορφώνονταν μὲ ἀγκωνάρια ποὺ κατέληγαν ἄλλοτε σὲ τριγωνικὸ ἀέτωμα (τύμπανο) καὶ ἄλλες σὲ τοξωτὴ πύλη (ἁψίδα). Σὲ νεότερες κατασκευὲς στὴν ὀροφὴ τοποθετοῦσαν τσιμεντένια ταράτσα καὶ στὰ πλαϊνὰ ἔφτιαχναν δοκούς. Στοὺς δοκοὺς ἢ στὰ ἀγκωνάρια στερεώνονταν ἡ ξύλινη κάσσα τῆς πόρτας ποὺ ἀργότερα ἔγινε μεταλλική. Ἡ ξύλινη πόρτα φτιάχνονταν πὸ κάθετες σανίδες ποὺ πίσω τους στερεώνονταν τρεῖς ὀριζόντιες, σὲ ἴση ἀποστάση, πάνω στὶς ὁποῖες στερεώνονταν οἱ μεντεσέδες. Ἀπαραίτητα τὸ χερούλι καὶ τὸ συμπερέκι γιὰ νὰ κλείνει.

Οἱ μεταλλικὲς πόρτες, τὶς ὁποῖες συναντᾶμε σὲ διάφορες μορφές, μὲ σίδερα πλεγμένα μὲ τέχνη κάτω πὸ τὸ μόνι τῶν ντόπιων σιδεράδων καὶ διακοσμημένες μὲ τὸ μεράκι τους, ἀποτελοῦν ἕνα κόσμημα τοῦ χωριοῦ ποὺ ἀντέχει σθεναρὰ στὸν χρόνο, καὶ ποὺ συντηρημένες καὶ περιποιημένες ἀπὸ τοὺς κατοίκους τῆς Ἀρκαδικῆς κώμης, ἀποτελοῦν ἕνα ἐνδιαφέρον ἀξιοθέατο τῆς σημερινῆς Νεστάνης.

Παναγιώτης Καρώνης

Πάτρα-Νεστάνη, Μάρτιος 2024


Φωτογραφίες: Ἀρχεῖο Παναγιώτη Καρώνη.

© κειμένου-φωτογραφιῶν : Παναγιώτης Καρώνης 2024 μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νομίμου δικαιώματος.

Ἐπιτρέπεται ἡ ἀναδημοσίευση μὲ ἀναφορὰ στὴν πηγή.