ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Τρεῖς ἀντρειωμένοι»

ΤΡΕΙΣ ΑΝΤΡΕΙΩΜΕΝΟΙ

Τρεῖς ἀντρειωμένοι πέτουνται,* Μαργαριταρένια μου

γιὰ νὰ βγοῦν ἀπὸ τὸν Ἅδη, Μαργαριταροκλωνάρι

ἕνας τὸ Μάη θέλει νὰ βγεῖ, Μαργαριταρένια μου

κ' ἄλλος τὸν Ἁλωνάρη Μαργαριταροκλωνάρι

κι ὁ Δήμος τ' Ἅγιο Δημητριοῦ, Μαργαριταρένια μου

π' ἀνοίγουν τὰ βαγένια, Σύρμο μου καὶ Συρματένια.

Κανεὶς δὲν τοὺς ἐγνώρισε, Μαργαριταρένια μου

οὔτε τοὺς ἀγρικάει μαργαριταριάς κλωνάρι

παρά μιὰ κόρη μοναχά, κείνη τοὺς ἀγρικάει Μαργαριταροκλωνάρι

– Πάρτε καὶ μὲ λεβέντες μου, Μαργαριταρένια μου

γιὰ νὰ βγῶ ἀπὸ τὸν Ἅδη, Μαργαριταροκλωνάρι.

– Κόρη μ' βροντᾶν τ’ ἀσήμια σου, Μαργαριταρένια μου,

καὶ θὰ μᾶς ἀκούσουν κι ἄλλοι, Μαργαριταριᾶς κλωνάρι.

– Τ’ αφήνω ὅλα, λεβέντες μου, τ’ ἀφήνω τὰ ρημαδιακὰ

καὶ στὸν Ἅδη τὰ πετάω, ἄι στὸν Πάνω Κόσμο πάω.

* Πέτουμαι: Μεταγενέστερος τύπος τοῦ ρήματος ἵπταμαι, πετῶ. Ἐν τῆ δημώδει ἐπαίρομαι, μεγαλαυχῶ. (Ἐγκυκλοπαιδικὸν Λεξικὸν Ἐλευθερουδάκη, Ἀθήνα 1927)

Σχολιασμός:

Ἐδώ, ἡ δημοτικὴ μούσα δὲν ἀργεῖ νὰ φέρει στὸ νοῦ τὴ σκηνὴ ποὺ ὁ Ἀχιλλέας ἐκμυστηρεύεται στὸν Ὁδυσσέα, ὅτι ἐπιθυμεῖ καὶ λαχταρᾶ τὴ ζωὴ στὸν πάνω κόσμο, ὅταν ὁ δεύτερος κατέβηκε στὸν Ἅδη, στὸ ἔπος τοῦ Ὀμήρου, «Ὀδύσσεια».

Παραθέτουμε τὸ σχετικὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν «Ὀδύσσεια» τοῦ Ὁμήρου:

Ἦρθε κατόπι κι ἡ ψυχὴ τοῦ ξακουστοῦ Ἀχιλλέα

μὲ τοῦ Πατρόκλου τὴν ψυχὴ καὶ τοῦ ἄψεγου Ἀντιλόχου

καὶ τοῦ μεγάλου τοῦ Αἴαντα, ποὺ στὴ μορφή, στὸ σῶμα,

περνοὗσε κάθε Δαναό, μετὰ ἀπ’ τὸν ̓Αχιλλέα

Εὐτὺς μὲ γνώρισε ἡ ψυχὴ τοῦ φτερωτοῦ Ἀχιλλέα

κι ἔτσι θρηνώντας μοῦ’ λεγε μὲ φτερωμένα λόγια·

«Γιὲ τοῦ Λαέρτη, θεϊκέ, πολύτεχνε Δυσσέα,

καημένε, τί θὰ σοφιστῆς ἀκόμα πιὸ μεγάλο!

Πῶς βάσταξες νὰ κατεβῆς στὸν Ἅδη, ὄπου γυρίζουν

οἱ πεθαμένοι ἀναίσθητοι, θνητῶν νεκρῶν εἰκόνες;».

Εἶπε, κι ἐγὼ τ’ ἀπάντησα μὲ πεταχτά μου λόγια ̇

« ̓͂Ω φίλε, τοῦ Πηλέα γιέ, τῶν Ἀχαιῶν καμάρι,

ἦρθα ἀπ’ ἀνάγκη τὴ βουλὴ τοῦ Τειρεσία νὰ μάθω

καὶ πῶς θὰ φτάσω νὰ μοῦ πῆ στὸ βραχωμένο Θιάκι.

Κοντὰ σὲ χῶμα ἑλληνικὸ δὲν πῆγα ἀκόμα ὡς τώρα,

μήτε καὶ στὴν πατρίδα μου κι ὅλο καημοὶ μὲ δέρνουν.

Μὰ σὰν κι ἐσένα ἄλλος θνητὸς δὲ βρέθηκε, Ἀχιλλέα,

στὸν κόσμο πιὸ καλότυχος, μήτε ποτὲ θὰ γίνη.

Γιατὶ ὅταν ζοῦσες, σὰ θεὸ τιμούσαμε οἱ ̓Αργίτες,

καὶ τώρα πάλε στοὺς νεκροὺς μεγάλη δύναμη ἔχεις.

Γι’ αὐτό, Ἀχιλλέα, μὴ χολιᾶς πὼς εἶσαι πεθαμένος».

Εἶπα, κι εὐτὺς μ’ ἀπάντησε μὲ λυπημένα λόγια·

«Δυσσέα, γιὰ τὸ θάνατο μὴ μὲ παρηγορήσης.

Θά ̓θελα νά ̓μαι χωρικὸς καὶ νὰ ξενοδουλεύω

σὲ ἀφέντη δίχως κτήματα, πού ̓ ναι τὸ βιός του λίγο,

παρὰ νὰ βασιλεύω ἐδῶ στοὺς πεθαμένους ὀλους.

Ὅμηρος, «Ὀδύσσεια», Λ 472-497, μετ. Ζήσιμου Σιδέρη

Τοῦτο τὸ τραγούδι μοιάζει να εἶναι ἡ καταγραφὴ αὐτὴς τῆς ἐπιθυμίας. Αὐτή ἡ θεματικὴ τῆς ἀνόδου καὶ καθόδου στὸν Κάτω Κόσμο εἶναι βαθιὰ ριζωμένη στὸν Ἑλληνικὸ λαὸ, ἀφοῦ φέρνει στὸ νοῦ εἰκόνες ἀπὸ τὴν κάθοδο καὶ τὴν ἄνοδο τῆς Περσεφόνης στὸν Κάτω Κόσμο, τὴν εἰς Ἅδου κάθοδο τοῦ Ὀρφέα γιὰ νὰ φέρει πίσω τὴν ἀγαπημένη του Εὐρυδίκη, ἀλλὰ καὶ τὴν κάθοδο τοῦ Ἠρακλῆ προκειμένου νὰ φέρει πάλι στὴ ζωὴ τὴν Ἄλκηστη, ὅπως καὶ τὸν κέρβερο, τὸ μυθικὸ σκυλὶ μὲ τὰ τρία κεφάλια ποὺ φύλαγε τὸν Ἅδη, σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς ἄθλου του.

Εἶναι οὐσιαστικὰ μιὰ μεταγραφὴ τοῦ ἐπιτύμβιου ποὺ λέει: «στᾶθη καὶ οἴκτιρον», δηλαδή στάσου καὶ δάκρυσε γιατί δὲν ζῶ πιά.

Στὸ βιβλίο «Τραγούδια τῆς Νεστάνης», παρουσιάζουμε τρεῖς παραλλαγὲς τοῦ τραγουδιοῦ ποὺ καταγράψαμε ἀπὸ τοὺς Νεστανιώτες καὶ τὶς Νεστανιώτισες. Παραλλαγὴ του καταγράφεται ἀπὸ τὸν Γιῶργο Ἰωάννου στὰ «Δημοτικά τραγούδια της Κυνουρίας», Θεσσαλονίκη 1965, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὸν Νικόλαο Πολίτη.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.

Βίντεο: Τραγουδάνε τὰ ἀδέλφια -Νεστανιώτες- Δημήτριος Καρώνης καὶ Σωκράτης Καρώνης.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΑΗ-ΓΙΩΡΓΗΣ 2016

Άη-Γιώργης 2016, η Νεστανιώτικη ιερουργία της Άνοιξης

(άρθρο του Παναγιώτη Καρώνη)

Η Άνοιξη, ένα μυστικοπαθές στάδιο υπόγειων μυστηρίων, εμφανίζεται κάθε φορά μπροστά μας διεκδικώντας το πρότυπο τής βαθιάς, νικηφόρου και περιπαθούς εγέρσεως της φύσης, αλλά και της ψυχής, και του σώματος. Ουσιαστικά είναι το ξύπνημα από μια μακρά και κουραστική λήθη, το ξανάνιωμα, η αναγέννηση, η ίδια η Ανάσταση, που επανατοποθετεί την πρωτοκαθεδρία τής ζωής, αντηχώντας πλήθος αισιόδοξων μηνυμάτων και υποσχέσεων. Μην λησμονούμε ότι και η Ελληνική Επανάσταση, η έγερση του Γένους των Ελλήνων, σε μια τέτοια ανοιξιάτικη στιγμή ξεκίνησε. «Μάγεμα η φύση και όνειρο στην ομορφιά και χάρη», θα τραγουδίσει ο Εθνικός μας Ποιητής…

Αλλά ο ερχομός και το διάβα της Ανοίξεως, συνδέεται, συνοδεύεται και συνηχείται από την έλξη σε κάθε τι ερωτεύσιμο· υλικό και άυλο. Συνοδεύεται, συνδέεται και συνηχείται από το ξύπνημα των αισθήσεων και των παραισθήσεων, από την επιθυμία για έρωτα και ευζωία κάθε ζωντανού όντως. «Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε», μας θυμίζει ξανά ο Ποιητής μας.

Τούτη η περιπαθής και νικηφόρα έγερση της φύσης γιορτάστηκε πανηγυρικά από τους Νεστανιώτες και τις Νεστανιώτισσες για μια ακόμα φορά. Φέτος, Δευτέρα του Πάσχα του 2016, ημέρα που η Εκκλησία μας γιορτάζει τον Άγιο Γεώργιο, σε μια προχωρημένη ανοιξιάτικη φύση, οι Νεστανιώτες και οι Νεστανιώτισσες πιστοί σε μια αιώνια και καλά φωλιασμένη μέσα τους ορμή, φόρεσαν τις παραδοσιακές τους στολές, πήραν τις γκλίτσες τους και ανέβηκαν τον βράχο του Γουλά για να τελετουργήσουν. Για να συ-μετέχουν σε τούτο το προαιώνιο έθιμο, τις ρίζες του οποίου οι μελετητές ακόμα αναζητούν στα βάθη των αιώνων.

Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά και να καταδείξει με απόλυτη βεβαιότητα την αρχή του νήματος τούτης της βλαστολατρικής γιορτής των Αρκάδων. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με απόλυτα στοιχεία και να τεκμηριώσει το πώς ακριβώς τελούνταν η γιορτή στους αιώνες που διάβηκαν. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για αναλλοίωτα στοιχεία, αφού, η μηχανή που καλείται χρόνος, προσθέτει και αφαιρεί κάθε φορά σε κάθε τι ζωντανό, πολύ δε περισσότερο σε τούτη την ολοζώντανη ιεροτελεστία των Αρκάδων Νεστανιωτών-ισσων!

Αυτό που ουσιαστικά διατήρησε και έφερε το δρώμενο αυτό ως τις μέρες μας είναι η ψυχή των κατοίκων της Νεστάνης, που ξέρουν καλύτερα από τον καθένα να γιορτάζουν, να χορεύουν, συμμετέχουν και να τραγουδούν, ιερουργώντας έτσι για τα μυστήρια της φύσης και της ύπαρξης. Και ήταν πραγματικά πολλά και εξαιρετικά τα τραγούδια που για μια ακόμα φορά ακούστηκαν τόσο στην πομπή όσο και στον χορό του Άη-Γιώργη και φέτος. Τραγούδια λατρευτικά, ηρωικά, τραγούδια ληστρικά, αλλά –κυρίως- τραγούδια ερωτικά, έτσι όπως ακριβώς ταιριάζει σε μια τέτοια μέρα και που συχνά-πυκνά ο λαός μας τα συνδέει με το θάνατο, μια και καλά γνωρίζει ότι έρωτας και θάνατος είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. «Τι έρωτα τι θάνατο δεν έχεις να διαλέξεις» λέει σε ένα τραγούδι του ο λαός μας.

Η συμμετοχή τού κόσμου και φέτος απέδειξε περίτρανα ότι το έθιμο είναι ριζωμένο καλά στη Νεστανιώτικη γη και ψυχή, και πως διαγράφεται γι’ αυτό μια λαμπρή και σπουδαία συνέχεια.

Οι νέοι και οι νέες, όπως περίτρανα αποδεικνύεται από το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που μπορεί να βρει κανείς τόσο στο νέο site του Προοδευτικού Συλλόγου Νεστάνης (www.psnestanis.gr) όσο και στο παρόν αρχειακό blog (www.agiorisnestanis.blogspot.gr) που δημιούργησα για τον σκοπό αυτό, μετείχαν ομαδικά, με ορμή, «τρέλλα», θέληση, αγάπη, αλλά και διάθεση για ουσιαστική ταύτιση και συμμετοχή. Μέτοχοι της πομπής και του χορού του Αη Γιώργη, «ζέσταναν», ομόρφυναν και εμπλούτισαν το δρώμενο με τις αγαλμάτινες παρουσίες τους. Σαν εκθέματα μουσείου που δραπέτευσαν από τα πέτρινα βάθρα τους για να 'ρθουν εδώ πάνω στον κακοτράχαλο βράχο του Γουλά να στηθούν στα δικά του πέτρινα βάθρα και να μας θυμίσουν πως ευγένεια και κάλλος βαδίζουν παράλληλα. «Ωχ! τα νειάτα με τα νειάτα με τη λαβεντιά κυρά μου» θα τραγουδήσει γι' αυτούς η Νεστανιώτικη Μούσα..

Τούτη η γιορτή των Νεστανιωτών-ισσων που πάλλεται ανάμεσα στην ανατριχίλα και στην αναψυχή, τούτη η σπονδή στην Άνοιξη, τούτη η γιορτή του Άη-Γιώργη –του τροπαιοφόρου καβαλάρη, μην ξεχνιόμαστε- ένα ζωντανό μνημείο του πολιτισμού μας, τελέστηκε για μια ακόμα χρονιά από τους Νετσανιώτες και τις Νεστανιώτισσες, που παρά την πρωινή «φοβέρα» της βροχής, συμμετείχαν ομαδικά και δυναμικά στην ιεροτελεστία της. Ανέβηκαν στο βράχο του Γουλά, σελινοστόλισαν τις γκλίτσες τους και κατήλθαν μέσα στην ανοιξιάτικη φύση τραγουδώντας και χορεύοντας, για να φέρουν στο χωριό τους αλλά και στον κόσμο ολόκληρο, την ευγονία, την ευωχία φυτών και δέντρων· να φέρουν την Άνοιξη· να φέρουν τον Άγιώρη τους!!

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΩΝΗΣ, Νεστάνη, 4 Μαΐου 2016

---

© κειμένου: Παναγιώτης Καρώνης 2016, με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος

 

Φωτογραφίες: Παναγιώτης Καρώνης.

© φωτογραφιών: Παναγιώτης Καρώνης 2016, με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Η φωτογραφίες χωρίς το λογότυπο του blog είναι των: Άγγελου Λίγκα, Άννας Παλαιοβρυσιώτη-Τρίγκα και Δημήτρη Καραμπέτσου, τους οποίους και ευχαριστώ. Αντλήθηκαν δε από το νέο επίσημο site του Προοδευτικού Συλλόγου Νεστάνης (www.psnestanis.gr), στον οποίο και εκφράζω τις ευχαριστίες μου και τις ευχές μου.