ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Δυὸ μαῦρα μάτια π᾿ ἀγαπῶ»

ΔΥΟ ΜΑΥΡΑ ΜΑΤΙΑ Π᾿ ΑΓΑΠΩ

Δυὸ μαῦρα μάτια π᾿ ἀγαπῶ

δὲν εἶναι τρόπος νὰ τὰ εἶπῶ

κι ἄλλα δυὸ ποὺ μὲ κοιτοῦνε,

μαχαιριὲς ποὺ μὲ βαροῦνε.

Τί νὰ σοῦ στείλω ἀγάπη μου,

κοντούλα καί γεμάτη μου,

νὰ σοῦ στείλω ῾να κυδώνι

θὰ μᾶς μάθουν οἱ γειτόνοι,

νὰ σοῦ στείλω ῾να σταφύλι

θὰ τὸ μάθουνε κι οἱ φίλοι,

τὸ σταφύλι ξερογιάζει

κι ἀγάπη ἀναστενάζει.

Νὰ στείλω τριαντάφυλλο

μέσα στὸ χειρομάντηλο,

τὸ τριαντάφυλλο μαδιέται

καὶ ἡ ἀγάπη ἀλησμονιέται.

Σχολιασμός:

Ἐρωτικὸ τραγούδι, ἀλλὰ κάλλιστα θὰ μπόροῦσε νὰ χαρακτηριστεῖ καὶ ὡς τραγούδι τῆς ξενιτιᾶς. Τὸ τραγούδι παραλλάσει τὰ λόγια ἀπὸ τὸ γνωστὸ μοιρολόι:

Τὶ νά 'χαμε νὰ στέλναμε στὸν πικραμένο(ν) Ἅδη

νὰ στείλω μῆλο σέπεται, κυδώνι μαραγκιάζει

νὰ στείλω καὶ τὰ δάκρυα μου δεμένα στὸ μαντήλι

τὰ δάκρυα μου εἶναι καυτερὰ τὸ καῖνε τὸ μαντήλι.*

Εἶναι πραγματικὰ ἐξεαιρετικὸ τὸ πῶς ἡ Νεστανιώτικη Μούσα ἀντλώντας ἀπὸ τὸ παραπάνω μοιρολόι δημιουργεῖ ἕνα ἀπόλυτα ἐρωτικὸ τραγούδι. Άλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὁ Λαός μας δε εἶναι αὐτὸς ποὺ λέει:

Τί ἔρωτα τί θάνατο, δὲν ἔχεις νὰ διαλέξεις!

Τὸ τραγούδι ἔλεγαν οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες στὶς διάφορες ἀνοιξιάτικες γιορτὲς στὸ χωριό, τότε ποὺ ὁ «Ἀπρίλης μὲ τὸν Ἔρωτα χορεύουν καὶ γελοῦνε»...

Συγκρατῆστε τά: «δὲν εἶναι τρόπος νὰ τὰ εἶπῶ», «θὰ μᾶς μάθουν οἱ γειτόνοι»,

«θὰ τὸ μάθουνε κι οἱ φίλοι», καὶ συλλογιστεῖτε πὼς σὲ παλιότερα χρόνια, ὁ ἔρωτας δυὸ νέων ἔπρεπε νὰ μένει κρυφός, βασανίζοντάς τους -κάνοντας τὴν ἀγάπη «ν᾿ ἀναστενάζει». Δὲ ἦταν καθόλου εὔκολο κάποιος νέος ἢ νέα νὰ ἐκφράσει δημόσια τὸν ἐρωτικό του πόθο καὶ νὰ μιλήσει ἀνοιχτὰ γιὰ τὸ σκοτεινὸ ἀντικείμενο τοῦ πόθου του, ποὺ τὸν «στέλνει στὸν Ἅδη». Τὰ παρακάτω πασίγνωστα δίστιχα μιλοῦν ἀπὸ μόνα τους καὶ δὲν ἐπιδέχονται κανέναν -νομίζω- σχολιασμό:

Τὸ ν’ ἀγαπᾶς καὶ νὰ τὸ λές, αὐτὸ δὲν εἶναι πόνος,

ὁ πόνος εἶναι ν’ ἀγαπᾶς καὶ νὰ τὸ ξέρεις μόνος.

Δὲν εἶναι πράμα ν’ ἀρρωστᾶ, πράμα να θανατώνει,

σὰν τὴν ἀγάπη τὴν κρυφήν, ποὺ δὲν ξεφανερώνει.

Καί,

Δὲν εἶναι ἄλλο βάσανο τὸν νιὸν νὰ θανατώνει,

ὅσο ἡ ἀγάπη ἡ κρυφή, ποὺ δὲν τὴ φανερώνει,

Σημειώσεις:

* ἀπὸ τὴ συλλογή, Τραγούδια τῆς Νεστάνης, καταγραφὴ – σχολιασμὸς σχέδια, Παναγιώτης Καρώνης, Ἐκδόσεις τὸ Δόντι, Πάτρα 2013.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

Καταγραφὴ - σχόλια: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΩΝΗΣ
© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.


Video:
Τραγουδάει ἡ Νεστανιώτισσα Ἰωάννα Μπόλου.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Κίνησα μιὰ ἡμέρα Τρίτη»

ΚΙΝΗΣΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΤΡΙΤΗ

Κίνησα μιὰ ἡμέρα Τρίτη

πῆγα στοῦ παπᾶ τὸ σπίτι

βρίσκω πέρδικα ψημένη

καὶ τὴν παπαδιὰ ἀλλασμένη.*

Σκύβω παίρνω μιὰ μουκιὰ

καὶ φιλιῶ τὴν παπαδιά.

- Παπαδιὰ ποῦ ῾ναι ὁ παπᾶς

πάει στὸ μύλο ὁ φουκαρᾶς

πάει ν᾿ ἀλέσει μπουλουγούρι**

καὶ τοῦ κλέψαν τὸ γαϊδούρι

σκούζει βάζει μιὰ φωνή:

- Παπαδιά μου λυγερὴ

πῶς νὰ φέρω τὸ μπουλουγούρι

ποὺ μοῦ κλέψαν τὸ γαϊδούρι.

- Νὰ τὸ φέρεις ζαλωμένος

καὶ μὴν ἤσουν μεθυσμένος.

Σχολιασμός:

Γνωστὸ σατιρικὸ τραγούδι ποὺ παραλλαγές του συναντᾶμε σὲ πολλὲς περιοχὲς τῆς Ἑλλάδας. Στὴ Νεστάνη, τοῦτο τὸ σατιρικὸ τραγούδι ἀκούγονταν τὴν περίοδο τῶν Ἀπόκρεω. Περίοδο κατὰ τὴν ὁποία ἡ ἐλευθεροστομία, ἡ σάτιρα, ἡ ἀνατροπὴ καὶ γενικὰ τὸ παράδοξο ἔχουν τὸν κύριο λόγο. Ἀλλὰ πάνω ἀπὸ ὅλα τὸν κύριο λόγο ἔχουν τὰ γλέντια! Γλέντια ἀποκριάτικα ποὺ ξεχειλίζουν ἀπὸ ζωτικὴ δύναμη, φαγοπότι, ὄργανα, χορό, μεταμφιέσεις, ἰλαρότητα, εὐτραπελία ἀλλὰ προπάντων τραγούδια. Ἀρκετὲς φορές, στὰ πρόσωπα στὰ ὁποῖα ἐπικεντρώνονταν ἡ σάτιρα τῶν τραγουδιῶν εἶναι οἱ ἱερεῖς, οἱ καλόγεροι, καὶ οἱ καλογριές. Διόλου τυχαῖο ποὺ πολλὰ ἄσεμνα δημοτικὰ τραγούδια στὴν Ἑλλάδα ἀσχολοῦνται μαζί τους.

Ὁ Γιάννης Κιουρτσάκης ἀναφέρει σχετικά: «Ὅλα αὐτὰ τὰ μωρολογήματα -ἢ ἂν προτιμᾶμε, οἱ κωμικὲς ἀ-νοησίες- ἔχουν τὸ κοινὸ γνώρισμα ὅτι "παραβιάζουν τὶς συνηθισμένες ἀποστάσεις ἀνάμεσα στὰ πράγματα, στὰ φαινόμενα, στὶς ἀξίες" συνδέοντας σ῾ ἕνα καινούργιο σύνολο “ὅλα ὅσα ἡ σκέψη ξεχωρίζει συνήθως αὐστηρὰ ἢ θεωρεῖ διαμετρικὰ ἀντίθετα”· ὅτι “ἀμφισβητοῦν” ἕνα τυπικὸ γενικὰ ἀποδεκτὸ καὶ δοκιμασμένο μοντέλο σχέσεων, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο δομεῖται ἡ κοινὴ ἀνθρώπινη ἐμπειρία, γιὰ νὰ τὸ ἀντικαταστήσουν μ᾿ ἕνα ἄλλο, ἄτυπο, ἀπαράδεκτο, ἀνέλεγκτο καὶ χαῶδες, ὅπου ἡ “ἀνατρεπτικὴ” τάση τοῦ γέλιου ὠθεῖται στὶς ἔσχατες συνέπειές της. Ἐδῶ ὴ γλώσσα μοιάζει νά άποδεσμεύεται ἀπὸ κάθε κανόνα καὶ καταναγκασμό· οἱ λέξεις ζευγαρώνουν ἐλεύθερα, σχηματίζοντας τὰ πιὸ ἀπρόσμενα συμπλέγματα, μέσ᾿ ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἡ εἰκόνα ποὺ ἔχουμε γιὰ τὸν κόσμο ἀναδύεται περισσότερο ἀτελὴς καὶ ἀνέτοιμη παρὰ ποτέ· τὰ πάντα συνταιριάζονται ἐξαρχῆς σ᾿ “ἕνα εἶδος ἀναδημiουργίας ἐναγκαλισμὸ τοῦ νοήματος, τῆς λογικῆς, τῆς λεκτικῆς ἱεραρχίας” -σὲ μιὰ καινούργια δημιουργία τοῦ κόσμου».***

Ἀξίζει νὰ προσθέσω κλείνοντας πώς, σὲ πολλὲς περιοχὲς τῆς Ἑλλάδας τὸ τραγούδι γίνεται ἔντονα βωμολοχικό. Νὰ ἀναφέρω ἐδῶ χαρακτηριστικὰ τὴν καταγραφή μου ἀπὸ τὴ Σάμο ποὺ ἔχω συμπεριλάβει στὴ μελέτη μου, «Πριάπεια καὶ Σατυρικά. Δημοτικὰ Γαμοτράγουδα», ἐκδόσεις Τὸ Δόντι, Πάτρα 2016.

Σημειώσεις:
* ἀλλασμένη: νὰ ἔχει ἀλλάξει, νὰ φοράει δηλαδὴ καθαρά ροῦχα.
** Μπληγούρι ἢ πληγούρι: Σίτος χοντροκομμένος καὶ ἐξ αὐτοῦ ἔδεσμα, («Λεξικὸ Δημητράκου»). Οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες τὸ ἀποκαλοῦσαν, μπουλουγούρι.
*** Γιάννης Κιουρτσάκης, «Καρναβάλι καὶ καραγκιόζης», Ἐκδόσεις Κέδρος, Ἀθήνα 2008. Τὰ άποσπάσματα ἐντὸς εἰσαγωγικῶν στὸ κείμενο τοῦ Κιουρτσάκη εἶναι τοῦ Μιχαὴλ Μιχαήλοβιτς Μπαχτίν.



Πηγὴ πληροφοριῶν:

---

Καταγραφὴ - σχόλια: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΩΝΗΣ
© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης 2018, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.


Video:
Τραγουδάει ἡ Νεστανιώτισσα Ἰωάννα Μπόλου.