Κυριακή 29 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Εσείς πουλιά του Μάη και της Άνοιξης»




ΕΣΕΙΣ ΠΟΥΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ
Εσείς πουλιά του Μάη και της Άνοιξης
εσείς πάντα περνάτε από τον τόπο μου
λίγο για χαμηλώστε τα φτερούλια σας
γράμμα έχω να σας δώσω μια πικρή γραφή
να πάτε στην καλή μου στην αγάπη μου
Σ' αυτό τον τόπο που 'μαι επαντρεύτηκα
και πήρα μια γυναίκα χήρα-μάγισσα
μαγεύει τα καράβια και τις έμορφες.
Εμάγεψε και 'μένα και δεν έρχομαι
σόντας1 κινάω να 'ρθω χιόνια και νερά
σόντας γυρίζω πίσω, ήλιος ξαστεριά.

Σχολιασμός:
Τραγούδι της ξενιτιάς που έχει καταγραφεί σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τη Νεστάνη η οποία γνώρισε το άγριο πρόσωπο της μετανάστευσης. Η παράκληση του ξενιτεμένου στα πουλιά που σε άλλες καταγραφές χαρακτηρίζονται άσπρα/μαύρα, να πάνε στην καλή του το μήνυμα ότι δεν θα γυρίσει, είναι χαρακτηριστικό. Η όλη ιστορία, μας φέρνει στο νου τον Οδυσσέα και την Καλυψώ ή την Κίρκη, που τον κρατάει δέσμιο με τα μάγια της εμποδίζοντάς τον να γυρίσει στην εστία του. Σε άλλες καταγραφές, το μήνυμα απευθύνεται στη μητέρα του, όπως και η δύναμη της γυναίκας-μάγισσας περιγράφεται με περισσότερες λεπτομέρειες:
οπού μαγεύει τ' άστρι και τον ουρανό, / μαγεύει τα πουλάκια και δεν κελαηδούν, / μαγεύει τα ποτάμια και δεν τρέχουνε, / τη θάλασσα μαγεύει και δεν κυματεί, / μαγεύει τα καράβια και δεν αρμενούν, / εμάγεψε κ' εμενα και δεν έρχομαι. / Σελλώνω τ' άλογό μου, ξεσελλώνεται, / ζώνομαι το σπαθί μου και ξεζώνεται, / πιάνω γραφή να γράψω και ξεγράφεται.
Ο Νικόλαος Πολίτης, σχολιάζοντας παραλλαγή του τραγουδιού στο βιβλίο του «Ἐκλογαὶ ἀπὸ τὰ τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ», (Αθήνα, 1914), αναφέρει: «Τὸ τραγοῦδι τῆς μάγισσας εἶναι ἀλληγορικόν. Μόνο ἀνεξήγητος δύναμις, ἐξ ὑπερφυσικῆς ἐνεργείας προερχομένη, εἶναι ἱκανὴ νὰ κρατήσει τὸν ξενιτευμένον ἐπὶ πολὺ χρόνον μακρὰν τοῦ τόπου του καὶ νὰ διαρρήξη τοὺς ἰσχυροὺς δεσμοὺς τῆς στοργῆς πρὸς τὴν οἰκογένειάν του. Καὶ παρίσταται οὗτος ματαίως ἀγωνιζόμενος νὰ ὑπερνικήσει τὰ παρεμβαλλόμενα εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ πόθου τῆς ἐπανόδου ἐμπόδια καὶ ὑφιστάμενος μετὰ δυσφορίας τὴν ἐπήρειαν τῆς δυνάμεως ἐκείνης. Αἱ γοητεῖαι, τὰς ὁποίας εὑρίσκει εἰς τὴν ξενιτειὰν, τὸν δεσμεύουν εἰς αὐτὴν, ἀλλ' ὅμως εἶναι ἀνίσχυροι να ἐμβάλλουν εἰς αὐτὸν τὴν λήθην προσφιλῶν ὑπάρξεων καὶ ἡ διάνοιά του εἶναι πάντοτε πρὸς ταύτας ἐσταμμένη».
Σημειώσεις
1. Όταν.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδούν σε πραγματικές συνθήκες ζωής οι Νεστανιώτες Σωκράτης Καρώνης, Γεώργιος Καρώνης και η Νεστανιώτισσα Κωνσταντίνα Καρώνη.


© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης και εκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Σιγὰ σιγὰ μωρὴ Στυλιανή»





ΣΤΥΛΙΑΝΗ
Σιγὰ σιγὰ μωρὴ Στυλιανὴ
σιγὰ σιγὰ ποὺ περπατᾶς,
σιγὰ σιγὰ ποὺ περπατᾶς
καὶ τὴ μεσούλα σου κρατᾶς.
Κάνεις τοὺς νιοὺς μωρὴ Στυλιανὴ,
κάνεις τοὺς νιοὺς νὰ χαίρονται,
κάνεις τοὺς νιοὺς νὰ χαίρονται
τοὺς γέρους νὰ μαραίνονται.
Κάνεις καὶ μέ- μωρὴ Στυλιανὴ,
κὰνεις καὶ μένα τ' ὀρφανὸ,
κὰνεις καὶ μένα τ' ὀρφανὸ
ζητῶ μαχαίρι νὰ σφαγῶ.
Σχολιασμός:
Ὁ Ὅμηρος στὴν «Ἰλιάδα» δὲν προβαίνει σὲ καμιὰ περιγραφὴ τῆς Ἑλένης. Δὲν μᾶς λέει δηλαδή, ἄν ἦταν πολὺ ψηλή, ἄν ἦταν εὐπλόκαμος, ξανθιὰ ἢ μελαχρινή, ἄν εἶχε μαῦρα ἢ γαλανὰ μάτια κλπ. Ὁ κορυφαῖος ὅλων τῶν ποιητῶν προτιμάει νὰ μᾶς τὴν παρουσιάσει ἀπλά, μέσα ἀπό τὸ βλέμμα τῶν γερόντων τῆς Τροίας.
Συγκεκριμένα, στὸ Γ' τῆς «Ἰλιάδας», θὰ παρθεῖ ἀπὸ τοὺς δυὸ ἀντιμαχόμενους ἡ ἀπόφαση νὰ μονομαχήσουν ὁ Πάρις μὲ τὸ Μενέλαο, καὶ ὅποιος νικήσει νὰ ἔχει ὀμόκλινή του (φίλη κεκλήσῃ ἄκοιτις) τὴν Ἑλένη, καὶ δικούς του ὅλους της τοὺς θησαυρούς (ἀμφ᾽ Ἑλένῃ καὶ κτήμασι πᾶσι μάχεσθαι). Ἡ Ἑλένη λοιπόν, παρακινημένη ἀπὸ τὴ θεὰ Ἀφροδίτη, εὐθὺς ἀνεβαίνει στῶν Σκαιῶν Πυλῶν τὸν πύργο προκειμένου νὰ παρακολουθήσει τὴ μονομαχία μεταξὺ συζύγου καὶ ἐραστή. Ἐκεῖ κάθονται οἱ γέροντες -σύμβουλοι καὶ ἀρχηγοί- τῆς Τροίας μαζί μὲ τὸν βασιλιὰ Πρίαμο. Βλέποντας λοιπὸν τὴν Ἑλένη, θαμπωμένοι ἀπὸ τὴ θωριά της, οὔτε λὶγο οὔτε πολύ, δικαιολογοῦν τοὺς δυὸ λαοὺς ποὺ μάχονται τόσον καιρὸ καὶ πάσχουν γιὰ χάρη της, γιατὶ τὸ ἀξίζει.
οὐ νέμεσις Τρῶας καὶ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιοὺς
τοιῇδ᾽ ἀμφὶ γυναικὶ πολὺν χρόνον ἄλγεα πάσχειν·
αἰνῶς ἀθανάτῃσι θεῇς εἰς ὦπα ἔοικεν·
ἀλλὰ καὶ ὧς τοίη περ ἐοῦσ᾽ ἐν νηυσὶ νεέσθω,
μηδ᾽ ἡμῖν τεκέεσσί τ᾽ ὀπίσσω πῆμα λίποιτο.

Κι ἅμ' εἶδαν, ὡς ἐσίμωνε στὸν πύργο την Ἑλένην,
συνομιλούσαν σιγανὰ μὲ λόγια πτερωμένα:
«Κρίμα δὲν ἔχουν οἱ Ἀχαιοί, δὲν ἔχουν κρίμα οἱ Τρῶες
χάριν ὁμοίας γυναικὸς τόσον καιρὸν νὰ πάσχουν
τωόντι ὁμοιάζει ὡσὰν θεᾶς ἡ τρομερὴ θωριά της.
Ἀλλὰ καὶ ὡς εἶναι ἀσύγκριτη καλύτερα νὰ φύγη
παρὰ νὰ μείνει συμφορὰ σ’ ἐμᾶς καὶ στὰ παιδιά μας.»
Ὁμήρου «Ἰλιάδα», Γ' 154-160, μετ. Ἰάκωβου Πολυλᾶ.

Στὸ δημοτικὸ τραγούδι «Σιγὰ σιγὰ μωρὴ Στυλιανὴ», ποὺ παρουσιάζουμε ἐδῶ, ὁ ἀφηγητὴς δὲν προβαίνει σὲ καμιὰ συγκεκριμένη περιγραφὴ τῆς Στυλιανῆς, πέρα τοῦ ὅτι -ὅπως χαρακτηριστικὰ μᾶς λέει- περπατάει σιγὰ σιγὰ κρατώντας τὴ μέση της. Αὐτὸ ὅμως εἶναι ἀρκετὸ στὸ νὰ κάνει τὸν ἀφηγητή μας νὰ ζητᾶ μαχαίρι γιὰ νὰ δώσει τέλος στὴ ζωή του, μιὰ και καὶ δὲν ἀντέχει στὴν ἐρωτικὴ εἰκόνα τῆς περιδιαβαίνουσας Στυλιανῆς ποὺ προφανῶς δὲν τοῦ δίνει καμιὰ σημασία!
Τὸ τραγούδι εἶναι χορὸς τσάμικος.
Μέτρο 4/3


Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, 2016.
Βίντεο: Τραγουδάει ἡ Νεστανιώτισσα Κωνσταντίνα Καρώνη.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Παρασκευή 27 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Σοκάκια μου περήφανα»





ΣΟΚΑΚΙΑ ΜΟΥ ΠΕΡΗΦΑΝΑ
Σοκά' μωρέ, σοκάκια μου περήφανα
άιντε, κι εσύ Λελούδισά μου, μου 'κάψες την καρδιά μου,
εσείς μωρέ, εσείς μ' αποκοιμίσατε
άιντε, κι έχασα την καλή μου, το λυγερό κορμί μου.
Παιρνώ μωρέ, παιρνώ τα όρη σκούζοντας
άιντε, και τα βουνά ρωτώντας, Θεο-παρακαλώντας.
Σαν πήγα μωρέ, σαν πήγα και την εύρηκα
άιντε, στο ρέμα να λευκαίνει, της κρένω1 δε μου κρένει.
-- Κρινέ μωρέ, κρινέ μου αγαπημένο μου
άιντε, δυο λόγια μπιστεμένα,2
-- Πούστη γελάς με μένα
τι το 'δα μωρέ, τι το 'δα με τα μάτια μου
άιντε, τι σου 'χανε στελμένα, πούστη γελά με μένα,
ένα μωρέ, ένα χαρτί γαρύφαλλα,
άιντε, κι ένα χαρτί κανέλα
πούστη γελάς με μένα.

Σχολιασμός:
Τραγούδι του γάμου που δεν χορεύεται. Είναι τραγούδι του δρόμου/χορωδίας και λέγετε από το σόι του γαμπρού στη διαδρομή για την εκκλησία.
Εδώ ο ερωτευμένος αναζητεί το αντικείμενο του πόθου του και κατηγορεί τα σοκάκια ότι τον παραπλάνησαν και την έχασε. Τα λόγια της κοπέλας όμως μας φανερώνουν ότι αυτός είχε αρραβωνιαστεί άλλη, αφού είχε δεχθεί δώρα· γαρύφαλλα και κανέλα. Πιθανότατα βέβαια να μην επιθυμούσε τον αρραβώνα και να αναγκάστηκε, αυτό εξάλλου δηλώνει και η επίμονη αναζήτηση της αγαπημένης του καθώς και η επιμονή του να τον διαβεβαιώσει, με δυο λόγια μπιστεμένα, ότι τον αγαπάει ακόμα. Ο χαρακτηρισμός πούστης δεν έχει να κάνει, με τη σεξουαλική προτίμηση αλλά με το μη έντιμο του χαρακτήρα.
Παραλλαγή του τραγουδιού καταγράφεται και από τον Σωτήρη Τσιάνη στο: «Folk songs of Mantineia», (Δημοτικά τραγούδια της Μαντινείας), Berkeley/Los Angeles: University of California Press, 1965.
Σημειώσεις:
1. Της μιλάω.
2. Εμπιστευτικά.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδούν οι Νεστανιώτες/ισσες, Σωκράτης Καρώνης, Κωνσταντίνα Καρώνη, Χρυσούλα Τσιόγκα.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης και εκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Γύραν τὰ ἐλατόκλαρα»






ΓΥΡΑΝ Τ' ΑΠΟΣΚΙΑ ΓΥΡΑΝΕ
Γύραν τ' ἀπόσκια γύρανε
κι ἀκουμπήσανε στὸ χιόνι,
λάλατο πουλὶ κ' ἀηδόνι.

Ποιός ἔλατος βαστάει δροσιὰ
μώρ' καὶ πιά κορφὴ τὸ χιόνι,
Θοδωρὴ Κολοκοτρώνη.

Τὸ Μαίναλο κρατάει δροσιὰ
κ' ὁ Ταΰγετος τὸ χιόνι,
λάλατο πουλὶ κ' ἀηδόνι.

Κ' ἐσὺ δὲν βγαίνεις νὰ σὲ εἰδῶ
ὤχ! μιὰ μέρα στὸ μπαλκόνι
λάλατο πουλὶ κ' ἀηδόνι

Τὸ τραγούδι αὐτὸ -ὅπως καταγράφεται παραπάνω- τὸ ἔλεγαν οἱ Νεστανιώτες/-ισσες ὅταν ὁ ἥλιος πλησίαζε στὴ δύση του καὶ οἱ ἴσκιοι εἶχαν μεγαλώσει, στὸν μεγάλο χορό ποὺ γινόταν τὶς δυὸ τελευταῖες Κυριακὲς τῆς Ἀποκριᾶς στὸ χοροστάσι «Παπαγιάννη τ' Ἁλώνι». Δήλωνε δὲ ὅτι ὁ χορὸς -καὶ μαζί του τὰ γλέντια καὶ τὰ δρώμενα τῆς Ἀποκριᾶς- ὄδευαν πιὰ στὸ τέλος τους.
Σὲ παραλλαγὴ τοῦ τραγουδιοῦ -ὅπως ἡ παρούσα φωνογράφιση- γινόταν ἀναφορὰ σὲ δυὺ ἀντάρτες ποὺ ἔδρασαν στὴν Πελοπόννησο, τὸν Πέρδικα καὶ τὸν Κονταλώνη. Ἔτσι τὸ τραγούδι γινόταν: Τὸ Μαίναλο κρατάει δροσιὰ / κ' ὁ Ταΰγετος τὸ χιόνι / Πέρδικα καὶ Κονταλώνη.
Τὸ τραγούδι ἔχουν ερμηνεύσει πολλοὶ τραγουδιστὲς τοῦ παραδοσιακοῦ τραγουδιοῦ μὲ ἐξέχουσα βέβαια τὴν Φιλιῶ Πυργάκη. Στὶς ἐρμηνείες αὐτὲς ὁ πρῶτος στίχος παραλλάσσεται καὶ γίνεται: Γύραν τὰ ἐλατόκλαρα, ὅπως ἀκριβῶς τραγουδιέται καὶ στὴν παρούσα καταγραφή.


Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδάει ὁ Νεστανιώτης Σωκράτης Καρώνης.


© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνό»






ΘΕΛΩ Ν' ΑΝΕΒΩ ΣΕ ΒΟΥΝΟ
Θέλω ν' ἀνέ' Μαυρομάτα μου θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνὸ
θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνὸ νὰ πιάσω φίλο τὸν ἀητό.
Νὰ μοῦ χαρί' Μαυρομάτα μου, νὰ μοῦ χαρίσει ἕνα φτερὸ
ἕνα χρυσό του πούπουλο.
Γιὰ νὰ τὸ πά' Μαυρομάτα μου γιὰ νὰ τὸ πάω στὸ βασιλιὰ
καὶ νὰ τὸ δεῖ ἡ βασίλισσα
καὶ νὰ τὸ δεῖ ἡ βασίλισσα νὰ πεῖ πὼς τὴν ἐφίλησα
γιὰ νὰ τὸ δεῖ ἡ βασιλοπούλα νὰ τὴν πιάσει μιὰ τρεμούλα.

Σχολιασμός:
Γνωστὸ δημοτικὸ τραγούδι ποὺ λέγεται σὲ ὅλη τὴ χώρα. Τὴν παραλλαγὴ αυτὴ καταγράψαμε στὴ Νεστάνη.
Μὲ μικροπαραλλαγές, τὸ τραγούδι ἔχοντας ἔντονο τὸ ἐρωτικὸ στοιχεῖο λέγεται ὡς ἑξῆς:
Θέλω ν' ἀνέ' Μαυρομάτα μου, θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνὸ
θέλω ν' ἀνέβω σὲ βουνὸ νὰ πιάσω φίλο τὸν ἀητό,
νὰ πιάσω φίλο τὸν ἀητό, μαζί μ' αὐτὸν νὰ κυνηγῶ.
Νὰ κυνηγῶ Μαυρομάτα μου, νὰ κυνηγῶ τὶς ἔμορφες
νὰ κυνηγῶ τὶς ἔμορφες κι ὅλες τὶς μαυρομάτες.
Νὰ κυνηγῶ Μαυρομάτα μου, νὰ κυνηγῶ καὶ μιὰ ξανθιὰ
νὰ κυνηγῶ καὶ μιὰ ξανθιὰ μιᾶς χήρας θυγατέρα,
πού 'χει τὰ χείλη Μαυρομάτα μου
πού 'χει τὰ χείλη κόκκινα, τὸ μάγουλο βαμμένο.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδάει ἡ Νεστανιώτισσα Παναγιώτα Πανουσιέρη

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ, «Τοῦ Νάσου» (Στὴν ἄκρη-ἄκρη πήγαινα)







ΤΟΥ ΝΑΣΟΥ (Στὴν ἄκρη-ἄκρη πήγαινα)
Στὴν ἄκρη-ἄκρη πήγαινα,
τὴν ἄκρη τὸ ποτάμι.
Βρίσκω τοῦ Νάσου τὰ μαλλιὰ
τοῦ Νάσου τὰ πλεξούδια,
καὶ στὴν ποδιὰ μου τὰ 'βαλα.
καὶ τὰ συχνορωτούσα:
- Μαλλιὰ ποῦ εἶν' τὸ κεφάλι του;
πλεξούδια τὸ κορμὶ του;
- Μαῦρα πουλιὰ τὸ φάγανε...

Σχολιασμός:
Ἐπιτραπέζιο, κλέφτικο δημοτικὸ τραγούδι. Πιθανὸν οἱ ρίζες τοῦ τραγουδιοῦ νὰ βρίσκονται στὴν Ἤπειρο, ἀλλὰ τραγουδιέται, χρόνια τώρα, σὲ ὅλη τὴν Πελοπόννησο. Ἐδῶ, ἡ δική μας καταγραφὴ ἔγινε στὸ χωριὸ τῆς Αρκαδίας Νεστάνη. Ἀπὸ μαρτυρίες ποὺ ἔχουμε, στὴ Νεστάνη, εἶναι γνωστὸ καὶ τραγουδιέται ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ '40 καὶ '50 σὲ χαρὲς καὶ γιορτινὲς συνάξεις γύρω ἀπὸ τὸ τραπέζι, παρ᾿ ὅλο ποὺ πολλοὶ χαρακτηρίζουν τὸ τραγούδι σὰν κλέφτικο μοιρολόι.
Τὸ θέμα τοῦ τραγουδιοῦ εἶναι ἡ ἀπώλεια. Ἡ ἀπώλεια ἀγαπημένου προσώπου, χωρὶς νὰ μᾶς διευκρινίζεται ὁ λόγος της. Πιθανότατα, ὁ Νάσος βρῆκε τὸ θάνατο μαχόμενος γιὰ τὴν πατρίδα, ἀλλὰ ἐξίσου πιθανὸ εἶναι νὰ χάθηκε στὴν ξενιτιὰ ὅπου πῆγε ἀναζητώντας ἕνα καλύτερο μέλλον, καὶ τὰ μαλλιά του ἀλληγορικά ἀναγγέλλουν τώρα στὴ μάνα τοῦτο τὸν χαμό. Ἡ δήλωση ὅτι ἔγινε βορὰ στὰ ἄγρια πουλιὰ καὶ ὅτι καμιὰ «Ἀντιγόνη» δὲν βρέθηκε νὰ τελέσει γι᾿ αὐτὸν τὶς ἐπιτάφιες σπονδὲς -τὶς τόσο ἀπαραίτητες γιὰ τὴ γαλήνη τῆς ψυχῆς, σύμφωνα μὲ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες- εἶναι χαρακτηριστικὸ τοῦ ἄγνωστου ὣς τώρα, αἰφνιδίου καὶ βίαιου χαμοῦ του σὲ ἄλλον τόπο. Κάλλιστα τὸ τραγούδι θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ὁ θρῆνος τῆς Θέτιδος γιὰ τὸ χαμὸ τοῦ μοναχογιοῦ της Ἀχιλλέα.
Οὐσιαστικά, ἐδῶ, ἡ μούσα τοῦ Λαοῦ μας μὲ ἕναν ἐκπληκτικὰ δωρικὸ στίχο, συμπυκνώνει ὅλη τὴν πίκρα, τὸν πόνο καὶ τὴ θλίψη γιὰ τὴν ἀπώλεια. Θρηνεῖ, ἀλλὰ καὶ ἀποδέχεται τὸ τέλος.
Νὰ προσθέσουμε ὅτι θεματικὰ ἴδιο τραγούδι εἶναι καὶ τὸ γνωστὸ «Τοῦ Ἀργύρη», μὲ παραπλήσιο στίχο καὶ μελωδία, ποὺ τὸ συναντοῦμε στὴ Ρούμελη.


Πληροφορίες:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Τραγουδάει ὁ Νεστανιώτης Σωκράτης Καρώνης
Video: Εἰκόνες ἀπὸ παραστάσεις μελανόμορφων καὶ ἐρυθρόμορφων ἀττικῶν ἀγγείων τοῦ 4ου αἰώνα π.Χ.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Τρίτη 24 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Δὲ θέλω 'γὼ, παράδεισο»






ΔΕ ΘΕΛΩ 'ΓΩ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ
Δὲ θέλω 'γὼ, παράδεισο,
Θανάσω μώρ' Θανάσω
δὲ θέλω ἐγὼ ν' ἁγιάσω.
Μόν' θέλω τὴ μεσούλα σου,
Θανάσω μώρ' Θανάσω
σφιχτὰ γιὰ ν' ἀγκαλιάσω.
Πὄχεις κορμὶ γιὰ φόρεμα,
Θανάσω μώρ' Θανάσω
καὶ μέση γιὰ ζουνάρι.

Σχολιασμός:
Στὸ περί ἔρωτος «Συμπόσιον» τοῦ Πλάτωνα ὁ Σωκράτης ἀναφερόμενος στὰ λόγια τῆς Διοτίμας γιὰ τὸν Ἔρωτα, τοῦ προσδίδει τὸν χαρακτηρισμὸ δαίμον καὶ δὲν τὸν ἀναφέρει ὡς θεό, μᾶς παραδίδει δὲ ὅτι ὁ Έρως εἶναι γιὸς τοῦ Πόρου καὶ τῆς Πενίας. Ἀπὸ τὴν μητέρα του Πενία ἔχει κληρονομήσει τὶς στερήσεις, τὴν ἀσχήμια, τὰ κακοποθήματα, ἀλλὰ ἀπὸ τὸν πατέρα του τὴν εὐμήχανον ἐπαύξηση καὶ χρησιμοποίηση τῶν πνευματικῶν δυνάμεων, τὴν τεράστια γοητεία ποὺ ἐξασκεῖ εἰς τὰς ψυχάς, τὸν πληθωρισμόν σφρύγους καὶ ζωτικότητος ποὺ χαρακτηρίζει τὸν ἐρωτευμένον. Ἔτσι ἡ ὅλη του ζωὴ εἶναι διαρκὴς παλίρροια μεταξὺ ζωῆς καὶ θανάτου, θαλερότητας καὶ μαρασμοῦ, ἐλπίδων καὶ ἀπογοητεύσεων, ὅπως γενικῶς ἡ ζωὴ κάθε πνευματικοῦ ἀνθρώπου ποὺ ἡ ὁρμή τῆς ψυχῆς του ὑπερβαίνει τὰ ὅρια τῆς θνητῆς του ὑπάρξεως καὶ ὅμως ἐπηγάζει ἐξ αὐτής.
Αυτὰ ἔγραφε -μεταξύ ἄλλων- ὁ Ἰωάννης Συκουρτής στὴν σπουδαία μετάφραση καὶ ἐρμηνεία του γιὰ τὸ «Συμπόσιον» τοῦ Πλάτωνα, (ἔκδοση τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, 1934 ἀνατύπωση Βιβιοπωλεῖον τῆς Ἑστίας, Ἀθήνα 1992).
Τὸ ἀρκαδικὸ τραγούδι ποὺ παρουσιάζουμε ἐδώ περικλείει ὅλη τὴν ἐπιθυμία καὶ τὸν πόθο ποὺ νιώθει κάθε ἀνθρώπινο ὄν γιὰ ἔρωτα. Ἀρνείται ὁποιαδήποτε καταπίεση τῆς ἐρωτικῆς ἐπιθυμίας, ἀπὸ ὅπου καὶ ἄν αὐτὴ προέρχεται, μιὰ καὶ ὁ λαός μας καλὰ γνωρίζει ὅτι κάτι τέτοιο δὲν σημαίνει -σὲ καμιὰ περίπτωση- σύνεση, οὔτε εὐτυχία, ἀλλὰ ἄρνηση τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς, τῆς ἴδιας τῆς ἀνθρώπινης φύσης. Πάρ' ὅλες τὶς ἀπαγορεύσεις λοιπὸν ποὺ ἡ ἰουδαϊκο-χριστιανική θρησκεία προσπάθησε νὰ ἐπιβάλει στὸν ἄνθρωπο δὲν θὰ καταφέρει νὰ κάμψει τήν ἐπιθυμία αὐτή. Ἐξάλλου εἶναι γνωστὸ πὼς ὁ ἔρωτας εἶναι ἀπὸ μόνος του θεότητα -αὐτὸ μᾶς δίδαξαν οἱ ἀρχαίοι Ἕλληνες- καὶ μάλιστα μεγάλη!!

Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδάει ὁ Νεστανιώτης Σωκράτης Καρώνης
Δημιουργία video: Παναγιώτης Καρώνης.
Εἰκόνες video: Παραστάσεις ἀπὸ ἐρυθρόμορφα ἀττικὰ ἀγγεία 5ου-4ου αι. π.Χ. Λεπτομέρεια τῆς τοιχογραφίας ἀπὸ τὸν «Τάφο του δύτη», ποὺ ανακαλύφθηκε τὸ 1968 στὴν ἀρχαία πόλη Paestum τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας καὶ τοιχογραφία ἀπὸ τὴν Πομπηία.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Ἀνάμεσα σὲ δυὸ ἐτιές»





ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΔΥΟ ΕΤΙΕΣ
Ἀνάμεσα σὲ δυὸ ἐτιές1 κυλάει ἕνα αὐλάκι
ἔσκυψα γιὰ νὰ πιῶ νερὸ μὰ ἧτανε φαρμάκι,
κεῖνο κυλάει ἀπὸ πηγή στὸ βράχο ἀνοιγμένη
κάποια μανούλα ἔκλαψε κ' ἧταν φαρμακωμένη,
γιὰ πέστε μου ἐσεῖς ἐτιές ποιὰ μάνα ἔχει κλάψει
ποὺ τὸ νερὸ ἐθόλωσε τὸ δάκρυ πὄχει στάξει.
1. Ἰτιές (οἱ)

.Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Βίντεο: Τραγουδάει ὁ Νετσανιώτης Δημήτριος Καρώνης.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Δευτέρα 23 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Παρασκευή»






ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Οὔλα τ' ἀμπέ μώρ' Παρασκευή,
οὔλα τ' ἀμπέλια τά 'δειρα1 γιὰ ἕνα γλυκὸ σταφύλι
καὶ δὲν ἐμπό~ μώρ' Παρασκευὴ
καὶ δὲν ἐμπόρεσα νὰ βρῶ σὰν τὸ δικό σου ἀχείλη,
τ' ἀχείλι σου, μώρ' Παρασκευή
τ' ἀχείλι σου τὸ σίσιρο2 τὸ μάγουλό σου μῆλο
νὰ φίληγα τὸ σίσιρο νὰ χάιδευα τὸ μῆλο
τὸ εἶδα καὶ τ' ἀγάπησα καὶ θέλω νὰ τὸ πάρω
καὶ στὴν ποδιά, μώρ' Παρασκευή,
καὴ στὴν ποδιά σου νά 'μπαινα μαζί σου νὰ πλαγιάσω.


Σχολιασμός:
Τὴν ἐκδοχὴ ποὺ καταγράψαμε ἔχει καταγράψει τὸ 1959 στὴ Νεστάνη καὶ ὁ Σωτήρης Τσιάνης στό: «Folk songs of Mantineia», (Δημοτικὰ τραγούδια τῆς Μαντινείας), Berkeley/Los Angeles: University of California Press, 1965, ποὺ τὸ ἀναφέρει σὰν τραγούδι χορωδίας/τοῦ δρόμου.
Σὲ παραλλαγή, ἀπὸ τὸν τέταρτο στίχο καὶ μετὰ τὸ τραγούδι γίνεται:
Τὰ χείλη σου, μὼρ' Παρασκευή,
τὰ χείλη σου εἶναι ζάχαρη, τὸ μάγουλό σου μῆλο
τὰ στήθη σου παράδεισος καὶ τὸ κορμί σου κρίνο.
Νὰ φίλαγα, μώρ' Παρασκευή,
νὰ φίλαγα τὴ ζάχαρη, νὰ δάγκωνα τὸ μῆλο,
ν' ἄνοιγε(ν) ὁ παράδεισος, ν' ἀγκάλιαζα τὸν κρίνο.
Σχεδὸν ἴδια παραλλαγὴ καταγράφεται ἀπὸ τὸν Νικόλαο Πολίτη στὸ βιβλίο του «Ἐκλογαὶ ἀπὸ τὰ τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ», (Ἀθήνα, 1914).

Σημειώσεις
1. Τὰ γύρισα, περιπλανήθηκα σ' αὐτά. Ἀπὸ τὸ βολοδέρνω: ταλαιπωρούμε, βασανίζομαι, περιπλανιέμαι.
2. Τὸ γλυκομίλητο.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδοῦν ὁ Νεστανιώτης Σωκράτης Καρώνης καὶ ἡ Νεστανιώτισσα Κωνσταντίνα Καρώνη

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Κυριακή 22 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Τοῦ μαντιλιοῦ σου τὰ κλαριά»





ΤΟΥ ΜΑΝΤΙΛΙΟΥ ΣΟΥ ΤΑ ΚΛΑΡΙΑ
Τοῦ μαντιλιοῦ σου τὰ κλαριά, Γιωργίτσα μαυρομάτα μου1
Γιωργίτσα μαυρομάτα τοῦ ζουναριοῦ σου οἱ φούντες
αὐτὰ τὰ δυὸ μὲ κάνανε, Γιωργίτσα μαυρομάτα μου
Γιωργίτσα μαυρομάτα νὰ περπατῶ τὶς νύχτες.
Τὶς νύχτες καὶ τὶς κονταυγές, Γιωργίτσα μαυρομάτα
Γιωργίτσα μαυρομάτα κι ὅλα τὰ μεσημέρια.
1. Σὲ ἄλλη καταγραφή, γλαρομάτα.

Σχολιασμός:
Βασικὸ μέρος τῆς καθημερινῆς νεστανιώτικης φορεσιᾶς ἧταν τὸ κλαρωτὸ μαντίλι. Ὁ ἐρωτευμένος ἀφηγητὴς ἐδῶ, αὐτὸ ποὺ συγκρατεῖ στὴν μνήμη του ἀπὸ τὸ ἀντικείμενο τοῦ πόθου του -τὴ Γιωργίτσα- εἶναι τὰ ρούχα της καὶ τὰ μαῦρα της μάτια.
Σύμφωνα μὲ τὴν περιγραφὴ τῆς ἐνδυματολόγου Ἰωάννας Παπαντωνίου οἱ Νεστανιώτισσες φορούσαν: ἀσπροφούστανο ποὺ ἀποτελείτε ἀπὸ μισοφόρι ὑφαντό, φόρεμα λευκὸ ὑφαντὸ μὲ ἀμάνικο κορμὶ, φούστα πτυχωτή. Τὸ φουστάνι στὸ κάτω μέρος ἔχει ἐνυφασμένα σχέδια καὶ χωριστὸ τμήμα ἀπὸ ´αλλα ὑφαντά, τὸ χαρμπαλά. Στὸ κορμί φοροῦν πόλκα μὲ ἀπαλοὺς χρωματισμούς, κυρίως ρόζ. Τὴ μέση τὴ ζώνουν μὲ κόκκινο ζουνάρι ποὺ καταλήγει σὲ φούντες δεξιὰ καὶ ἀριστερά τῆς μέσης ἀπό τραγόμαλο βαμμένο μὲ ριζάρι. Ἡ πλέξη γίνεται μὲ τὰ χέρια καὶ καλαμάκια μὲ τὴν τεχνικὴ τοῦ sprang. Στὴ μέση φορᾶν ἐπίσης ποδιὰ μὲ τρεῖς κάθετες φάσες, τσέπη καί, στὰ δεξιὰ καὶ στὸ κάτω μέρος, χαρμπαλᾶ σὲ χρώμα ἀντίθετο μὲ τὴν πόλκα. Στὸ κεφάλι φοροῦν λευκὸ τσεμπέρι.
Παλιότερα ἡ φορεσιὰ συμπληρωνόταν μὲ μαῦρο γιουρντί, εἴδος ἀμάνικου ἀπενδύτη ἀπὸ σαγιάκι. Στὰ πόδια φορούσαν κάλτσες λευκὲς πλεκτὲς καί παπούτσια ἀγοραστά. Πρὶν λίγα χρόνια, φορούσαν καφετιὲς ζώστρες. Κάποιο παρατσούκλι ποὺ ἔβγαλαν στὶς Νεστανιώτισσες τὶς ἔκανε νὰ μὴν φορᾶν πιὰ τὴ ζώστρα ποὺ ἔδινε γραφικότητα στὶς πομπὲς καὶ τοὺς χορούς.
Περισσότερα γιὰ τὴ Νεστανιώτικη παραδοσιακὴ φορεσιά: Εδώ

Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδάει ὁ Νεστανιώτης Σωκράτης Καρώνης.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Σάββατο 21 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Οὕλες οἱ παπαροῦντες»






ΟΥΛΕΣ ΟΙ ΠΑΠΑΡΟΥΝΤΕΣ
Οὕλες οἱ παπαροῦντες μώρ' Παναγιώτα μου
οὕλες οἱ παπαροῦντες μὲ γέλια μὲ χαρὲς
κ' ἡ δόλια ἡ Παναγιώτα μὲ τρεῖς λαβωματιὲς
κι ἂν τί ν' τὸ λάβωμά σου μώρ' Παναγιώτα μου
κι ἂν τὶ ν' τὸ λάβωμά σου ποὺ δὲν παντρεύεσαι
σὰν τ' ἄλλα τὰ κορίτσια δὲν προξενεύεσαι.
Τέσσερα πορτοκάλια μὼρ' Παναγιώτα μου
τέσσερα πορτοκάλια τὰ δυὸ σαπίσανε
μώρ' μαύρη Παναγιώτα σ' ἀπαρατήσανε.
Τέσσερα πορτοκάλια καὶ δυὸ παχιὰ σκυλιὰ
νὰ πάν' τῆς Παναγιώτας τὴν παρηγοριά.
Τέσσερα πορτοκάλια τὰ δυὸ σαπίσανε
μώρ' μαύρη Παναγιώτα σ' ἀπαρατήσανε.


Τραγούδι ποὺ στὴ Νεστάνη ἀκουγόταν στοὺς ἀρραβώνες, ἀλλά καὶ σὲ διάφορες γιορτινὲς σπιτικὲς συγκεντρώσεις.


Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδάει ὁ Νεστανιώτης Σωκράτης Καρώνης καὶ ἡ Νεστανιώτισσα Κωνσταντίνα Καρώνη.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Παρασκευή 20 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Ἐνύχτωσε ρὲ ξάδερφε»





ΕΝΥΧΤΩΣΕ ΡΕ ΞΑΔΕΡΦΕ
Ἐνύχτωσε ρὲ ξάδερφε κι ἀμ' ποὺ θὰ μείνεις βράδυ;
νὰ μείνεις σὲ κορφὴ βουνοῦ φοβάσαι ἀπὸ τὸ χιόνι
νὰ μείνεις σ' ἀκροθαλασσιᾶ φοβάσαι ἀπὸ τὸ κύμα,
μὴν φουρτουνιάσει ἡ θάλασσα καὶ σὲ τραβήξει μέσα
νὰ μείνεις μὲς τὸ τρίστρατο φοβάσαι ἀπ' τοὺς διαβάτες.
-- Θὰ μείνω στὴν ἀγάπη μου, στὴν ἀγαπητικιά μου
νὰ μὲ κερνάει γλυκὸ κρασί μέχρι νὰ ξημερώσει
ὥσπου νὰ σκάσει ὁ αὐγερινὸς νὰ πάει ἡ πούλια γιόμα.
-- Σήκω λεβέντη διάβαινε, σήκω λεβέντη φεύγα
νὰ μὴν τὸ μάθει ἡ μάνα μου κι ὁ πούιστης1 ἀδερφός μου
καὶ θὰ μοῦ κόψουν τὰ μαλλιὰ τὶς ἀργυροπλεξούδες
καὶ τὶ μαλλάκια θά 'χω 'γὼ νὰ λούζω νὰ χτενίζω,
νὰ βγαίνω στὸν περίπατο, νὰ βγαίνω στὸ σεργιάνι.
Σήκω λεβέντη διάβαινε σήκω λεβέντη φεύγα.
Σχολιασμός:
Οὐσιαστικά ἐδῶ ἡ Νεστανιώτικη Μούσα ἀπορρίπτοντας μία-μία τὶς διάφορες λύσεις: βουνό, θάλασσα, τρίστρατο, θέλει νὰ μᾶς τονίσει τὸ ψυχικὸ ἀδιέξοδο τοῦ ἐρωτευμένου ἥρωα. Τὸ κόψιμο τῶν μαλλιῶν ἔχει τὴν έννοια τῆς τιμωρίας, ἀφού ἔτσι μιὰ γυναῖκα στερούνταν ἕνα ἀπὸ τὰ βασικὰ στοιχεία τῆς ὀμορφιᾶς της, ἀλλὰ ἐμπεριέχει καὶ τὴν ἔννοια τῆς διαπόμπευσης.
Σημειώσεις:
1. Ὁ χαρακτηρισμὸς ἐδῶ δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴν σεξουαλικὴ προτίμηση, ἀλλὰ λέγεται μὲ τὴν ἔννοια τῆς πονηριᾶς, τοῦ ὕπουλου, τοῦ ψευτοτίμιου χαρακτήρα.


Πηγὴ πληροφοριῶν

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδάει ἡ Νεστανιώτισσα, Παναγιώτα Πανουσιέρη
© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Τί περιμένεις ρ' ἄραχλε»








ΤΙ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙΣ Ρ' ΑΡΑΧΛΕ
Τί περιμένεις ρ' ἄραχλε1
γιὰ δὲ μπαίνεις νὰ χορέψεις
μαῦρα μάτια νὰ διαλέξεις2
Μάνα μ' μωρέ, μάνα μ' γελάν' οἱ ἔμορφες
καὶ μὲ λένε βερεμιάρη3 καὶ καμιὰ δὲν θὰ μὲ πάρει
τυργὰς4 μανά μου, τύργὰς τὸ λέει καμιὰ καλὴ
μώρ' μιὰ πάλιοβερεμιάρα δὲν ἀξίζει μιὰ δεκάρα.

Σχολιασμός:
Τραγούδι ποὺ ἀκουγόταν στὸν μεγάλο ἀποκριάτικο χορὸ τῆς Τρανῆς Ἀποκριάς. Στὸν χορὸ δηλαδὴ που γινόταν τὴν τελευταία Κυριακὴ τῶν Ἀπόκεων στὸ χοροστάσι «Ἁλώνι τοῦ Παπαγιάννη», καὶ σύμφωνα μὲ τὶς μαρτυρίες τῶν παλιῶν κατοίκων, ὁ χορὸς έφτανε τοὺς τρεῖς καὶ τέσσερις κύκλους.

Σημειώσεις:
1. Δυστυχισμένε, δύσμοιρε.
2. Σὲ ἄλλη καταγραφή: νὰ πλανέψεις.
3. Βερέμης: Καχεκτικός, χτικιάρης, μεταφορικά: δύστροπος κακεντρεχής μεμψίμοιρος (Λεξικὸ Δημητρίου Δ. Δημητράκου, Ἀθήνα, 1969).
4. Μήπως.

Πηγὴ πληροφοριῶν:

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Video: Τραγουδάει ὅμιλος Νεστανιωτῶν. Φωτογραφίες video, ἀρχεῖο Παναγιώτη Καρώνη.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος

Πέμπτη 19 Μαρτίου 2015

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Δὲ στό 'πα Γιῶργο μιὰ φορά»







ΔΕ ΣΤΟ 'ΠΑ ΓΙΩΡΓΟ ΜΙΑ ΦΟΡΑ
Δὲ στό 'πα Γιῶργο μιὰ φορὰ δὲ στὸ 'πα τρεῖς καὶ πέντε
ἄιντε, τὶς ἔ~ Γιωργό μου, τὶς ἔμορφες μὴν ἀγαπᾶς, τὶς ροῦσες μὴν ζηλεύεις
ἄιντε, τ' οἱ ἔ~ Γιωργό μου, τ' οἱ ἔμορφες θὲ νὰ σὲ φᾶν κ' οἱ ροῦσες θὰ σὲ χάσουν.
Μιὰ Ἑ~ Γιωργό μου, μιὰ Ἑβριοπούλα1 τό 'λεγε τοῦ Γιώργου μοιρολόι.2
Ἄιντε, οὐλὰ Γιωργό μου, οὐλά τὰ βράδια νά 'ρχεσαι κι οὔλα τὰ μεσημέρια
Σάββα~ Γιωργό μου Σαββάτο βράδυ μὴν ἐρθεῖς Σαββάτο μεσημέρι
ἄιντε τ' ἐχοὺν Γιωργό μου τ' ἐχοὺν οἱ Ὁβραῖoi3 σύναξη γιορτάζουν τὴ γιορτή τους.

Σχολιασμός:
Τὸ θέμα τοῦ ἔρωτα ἀλλόθρησκων ἀπαντᾶται συχνὰ στὴ δημοτική μας παράδοση. Οἱ Ἑβραῖοι, ποὺ κατὰ καιροὺς δέχτηκαν πολλὲς ταπεινώσεις καὶ διώξεις, παρέμειναν προσκολλημένοι πιστὰ στὴ θρησκεία τους. Ἔρωτας Ἑβραίου μὲ ἄτομο ἄλλης θρησκείας, πέρα ἀπὸ παράβαση τοῦ ἡθικοῦ νόμου, ἀποτελοῦσε σκάνδαλο γιὰ τὴν κοινωνία.
Ἐδῶ, ἡ ἐρωτευμένη Ἑβραιοπούλα καθοδηγεῖ τὸ Γιῶργο, ποὺ προφανῶς εἶναι χριστιανός, θέλοντας νὰ τὸν προφυλάξει· ἀλλὰ παράλληλα νὰ προφυλάξει καὶ τὸν ἑαυτό της ἀπὸ τὴν κοινωνικὴ κατακραυγή. Σὲ παραλλαγὴ ποὺ καταγράψαμε, ἡ λέξη μοιρολόι (ἀντὶ τραγούδι) προμηνύει τὴν ἄτυχη κατάληξη τοῦ ἔρωτά τους.

Σημειώσεις:
1. Ἑβραιοπούλα.
2. Σὲ άλλη καταγραφή: τοῦ Γιώργου τὸ τραγούδι.
3. Ἑβραῖοι.


Πηγὴ πληροφοριῶν

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», Ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Τραγουδοῦν σὲ πραγματικὲς συνθῆκες ζωῆς οἱ Νετσανιῶτες/ισσες: Σωκράτης Καρώνης, Κωνσταντίνα Καρώνη, Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, Γεώργιος Καρώνης.
© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ Ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νομίμου δικαιώματος.
 
 

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Γινήκαν τὰ γεννήματα»






ΓΙΝΗΚΑΝ ΤΑ ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ
Γινήκαν τὰ γεννήματα
κ' ἀκουμπήσανε στὸν θέρο
θέλ' νὰ στείλω νὰ σὰ φέρω.
Παίρνω τὸ δραπανάκι μου
μώρ' καὶ πάω γιὰ νὰ θερίσω
μαῦρα μάτια ν' ἀπαντήσω.
Παίρνω τὸν ἔργο σὰν πλατὺ
τὸ χερόβολο δεμάτι
τὸ δεμάτι ἕνα κουβέλι.1
Σχολιασμός:
Τραγούδι τῆς ἐργασίας ποὺ λεγόταν ἀπὸ τοὺς θεριστὲς καὶ μαρτυρᾶ τὴ διάθεση τῶν Νεστανιωτῶν-ισσῶν ἀπέναντι στὶς καθημερινὲς συνθήκες ζωῆς, στὶς χαρὲς καὶ στὶς ἀντιξοότητες. Γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ τὸ ἐρωτικὸ στοιχεῖο δὲν ἀπουσιάζει ἀπὸ τὸν Λόγο τοῦ λαοῦ μας, ἀλλὰ ἀκολουθεῖ ὅλες τὶς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς καὶ συντροφεύει τὸ κάθε του βῆμα.
Σημειώσεις
1. Κουβέλι: Ἡ κυψέλη τῶν μελισσῶν. Μέτρο χωρητικότητος τῶν δημητριακῶν, (Λεξικὸ Δημητρίου Δ. Δημητράκου, Ἀθήνα, 1969).


Πηγὴ πληροφοριῶν

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.
Φωτογραφίες βίντεο: Παναγιώτης Καρώνης
Τραγουδάει ἡ Νεστανιώτισσα Κωνσταντίνα Καρώνη.
© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.