ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Μαλαματένιος ἀργαλειός»

ΜΑΛΑΜΑΤΕΝΙΟΣ ΑΡΓΑΛΕΙΟΣ

Μαλαματένιος ἀργαλειός, Πατροκιτρολεμονιά,

καὶ φιλντισένιο χτένι,¹ γειὰ χαράς την ποὺ τὸ ὑφαίνει

μ' ἐξήντα δυὸ πατήματα, γλυκὰ πού 'ν τὰ φιλήματα,

μ' ἐβδομήντα δυὸ καρέλια,² τὶ γλυκὰ πού 'ναι τὰ γέλια.

Πραματευτῆς ἐπέρασε τὴν κόρη ἐχαιρέτησε

πραματευτῆς περνάει καὶ τὴν κόρη χαιρετάει.

– Κόρη μ' γιὰ δὲ παντρεύεσαι τὶ ἄγουρα παιδεύεσαι

νὰ πάρεις παλληκάρι τ' ἄστρι μὲ τὸ φεγγάρι;

– Μὰ πῶς μοῦ λὲς νὰ παντρευτῶ, δὲ μοὺ λὲς τὶ νὰ γινῶ

νὰ πάρω παλληκάρι τ' ἄστρί μὲ τὸ φεγγάρι,

πού 'χω ἄντρα στὴν ξενιτειὰ κι ἄντρα ἀδερφὸ στὰ ξένα,

πῶς μοῦ λὲς νὰ πάρω ἐσένα.

Κ' ἄλλοι μοῦ λὲν πῶς πέθανε, Πατροκιτρολεμονιά

κ' ἄλλοι μοῦ λὲν πῶς 'χάθει τὸ τριαντάφυλλο μὲ τ' ἄνθη.

Σχολιασμός

Ὁ ἀργαλειός (ἐργαλεῖον), ἀναφέρεται ἀρχικὰ ἀπὸ τὸν Ὄμηρο, (στησαμένη μέγαν ἱστὸν ἐνὶ μεγάροισιν ὕφαινε) - Ὀδύσσεια, Ω 129- ὅταν μᾶς παρουσιάζει τὴν Πηνελόπη ποὺ ὑφαίνει ὅλη μέρα καὶ ξεϋφαίνει ὅλη νύχτα γιὰ νὰ κερδίσει χρόνο (καὶ τήν γ᾿ ἀλλύουσαν ἐφεύρομεν ἀγλαὸν ἱστόν), ὅ. π., Ω 145.

Ὁ ἀργαλειὸς καὶ ἡ ὕφανση τῶν προικιῶν ἧταν ἀπὸ τὴς βασικὲς ἀσχολίες τῶν κοριτσιῶν, ἧταν ἕνας ἀγώνας. Κορίτσι χωρὶς προίκα ἧταν σχεδὸν ἀδύνατον νὰ παντρευτεῖ. Παράλληλα ὅμως «ὕφαιναν» τὰ ὄνειρα καὶ τὶς ἐλπίδες γιὰ τὸ μέλλον τους ποὺ δὲν ἀργούσαν νὰ γίνουν τραγούδι.

Παλαιότερα στὴ Νεστάνη κάθε σπίτι εἶχε τὸν ἀργαλειό του, ἡ ὕφανση δὲ τῶν ρούχων ποὺ φορούσαν ἀλλὰ καὶ τῶν ὑφασμάτων γιὰ οἰκιακὴ χρήση γινόταν ἀποκλειστικὰ στὸν ἀργαλειό. Εἶναι ἐπομένως πολὺ φυσικὸ ἡ ἐργασία αὐτὴ ποὺ ἧταν χρονοβόρα, νὰ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ τὴ δημιουργία πολλῶν τραγουδιῶν.

Τὸ τραγούδι ποὺ παρουσιάζουμε ἐδῶ, εἶναι συρὸς χορὸς, καὶ παλιότερα χορεύονταν σὲ ὅλες τὶς ἀνοιξιάτικες γιορτὲς στὴ Νεστὰνη (Ἀπόκριες, Πάσχα, Ἅη Γιώργη, κλπ.). Σὴμερα οἱ Νεστανιώτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες τὸ χορεύουν στὴ βλαστολατρικὴ γιορτὴ τοῦ Ἅη Γιώργη ποὺ κάθε χρόνο γίνεται στὴ Νεστάνη.

Σημειώσεις:

1. Χτένι (τό): ἐξάρτημα τοῦ ἀργαλειοῦ μὲ τὸ ὁποίο χτυπιέται τὸ ὑφάδι.

2. Καρέλια (τά): Δυὸ μικρὰ ἐργαλεία ποὺ ἔμοιαζαν μὲ τροχαλίες καὶ κρέμονταν ἀπὸ ἕνα ἐπίμηκες ξύλο, ποὺ ἀκουμπούσε στὸ ἐπάνω μέρος τῶν δύο πλαϊνῶν πλαισίων τοῦ ἀργαλειοῦ καὶ ἀπὸ αὐτὰ κρέμονταν τὰ μιτάρια μὲ γερὸ νήμα ποὺ περνούσε ἀπὸ τὰ περιστρεφόμενα καρέλια. Χρησίμευαν δὲ γιὰ τὸ εναλλάξ ἀνεβοκατέβασμα τῶν μιταριῶν.

Πηγή πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα, 2013.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

Video:

Τραγουδάει ὁμάδα ἀπὸ Νεστανιώτες καὶ Νεστανιώτισσες.

Φωτογραφίες ἀπὸ τὴ βλαστολατρικὴ γιορτὴ τοῦ Ἅη Γιώργη τῆς Νεστάνης (ἀρχεῖο Παναγιώτη Καρώνη).