ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ - «Γιὰ πάρε μωρὲ Δῆμο τ' ἀλαφρὸ σπαθὶ»

ΓΙΑ ΠΑΡΕ ΜΩΡΕ ΔΗΜΟ

Ἄιντε, γιὰ πᾶρε μωρὲ Δῆμο 'χ ' τ' ἀλαφρὸ σπαθὶ

ἄιντε, καὶ τὸ βαρὺ ντουφέκι, γειά σου ἀγάπη μου

ἄιντε, καὶ τὸ βαρὺ ντουφέκι, μπιρμπιλομάτα μου.

Καὶ πᾶρε ρὲ Δῆμο μπάλα* τὰ βουνὰ

ἄιντε, μπάλα τὰ κορφοβούνια, μπιρμπιλομάτα μου

κι ἂν ἕβρεις μωρὲ Δῆμο ἀλάφια σκότωτα

ἄιντε, ἀγρίμια ἠμέρωσέ τα, γειά σου ἀγάπη μου

ἄιντε, ἀγρίμια ἠμέρωσέ τα, μπιρμπιλομάτα μου

κι ἂν ἕβρεις ρὲ Δῆμο 'χ' τὴν ἀγάπη μου

ἄιντε, ρίξε καὶ λάβωσέ την, γειὰ σου ἀγάπη μου.

Στὴν Νεστάνη τὸ τραγούδι λέγονταν κυρίως άπὸ ἄντρες στὶς βόλτες τους, καθὼς περιδιάβαιναν ἀργὰ τὴν νύχτα τὰ σοκάκια τοῦ χωριοῦ, πλησιάζοντας στὸ σπίτι τῆς ἀγαπημένης τους. Λέγονταν ἐπίσης, πάντα ἀπὸ ἄντρες, στὰ γλέντια ποὺ ἔκαναν στὶς ταβέρνες τοῦ χωριοῦ ἀλλὰ καὶ στὰ σπίτια.

Βαθύτατα ἐρωτικὸ τραγούδι, ποὺ μπορεῖ νὰ ἀποτελεῖ παραλλαγὴ τοῦ γνωστοῦ τραγουδιοῦ «Τοῦ Δήμου», νοηματοδοτεῖ ὄμως τελείως διαφορετικὰ τὸ ἀρχικὸ ἆσμα γι' αὐτὸ καὶ οὐσιαστικὰ ἔχουμε νὰ κάνουμε μὲ ἕνα τελείως νέο καὶ ὁλοκληρωμένο τραγούδι ποὺ ἐκφράζει τὸ παράπονο τοῦ ἀφηγητὴ γιὰ τὸ ἀγαπημένο πρόσωπο ποὺ τὸν ἐγκατέλειψε καὶ τώρα ἀναζητάει γι' αὐτὸ «τιμωρία». Ὁ ἐρωτευμένος ἀφηγητὴ ὅμως οὐσιαστικὰ διακαῶς ἐπιθυμεῖ τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ ἔρωτά του, γι' αὐτὸ καὶ ρητὰ τονίζει στὸν Δῆμο ὅτι θέλει νὰ λαβώσει τὴν ἀγάπη του καὶ ὄχι νὰ τὴν σκοτώσει.

Ὅλο τὸ τραγούδι δὲν εἶναι παρὰ μιὰ ἐπίκληση στὸν θεὸ Ἔρωτα γιὰ ἐπιστροφή τῆς ἀγαπημένης του. Μιὰ ἐπίκληση προκειμένου νὰ φουντώσει καὶ πάλι ὁ παλιὸς πόθος μέσα στὰ στήθη τῆς καλῆς του. Κάτι ποὺ ὁ Ἔρωτας, καὶ μόνον ὁ Ἔρωτας, μπορεῖ νὰ φέρει εἰς πέρας· γι' αὐτὸ καὶ ὁ ρόλος τοῦ Δήμου ἐδῶ εἶναι καὶ ξεχωριστὸς καὶ σπάνιος. Καὶ αὐτὸ οἱ Ἄρκάδες τὸ πετυχαίνουν ἁπλά, παραλείποντας μερικοὺς στίχους καὶ ἀλλάζοντας τὴν λέξη «σκότωσέ την» σὲ «λάβωσέ την»!!

Ἔτσι ὁ Δῆμος ἐδῶ, δὲν εἶναι παρὰ ὁ ἴδιος ὁ Ἔρωτας. Ὁ θεὸς Ἔρωτας ποὺ φέροντας τὰ ὅπλα του -τ' ἀλαφρὸ σπαθὶ καὶ τὸ βαρὺ ντουφέκι- ἐπιφορτίζεται μὲ τὸ ὑπέρτατιο καθήκον νὰ φέρει πίσω -πισθάγκωνα δεμένο- τὸ ἀντικείμενο τοῦ πόθου τοῦ ἀφηγητῆ.

Τὸ ὄνομα Δῆμος οὔτως ἢ ἄλλως ἀποτελεῖ ἕνα πολὺ συνηθισμένο ὄνομα στὴν Δημοτική μας Ποίηση, μιᾶς καὶ ἀλλοῦ ἀπαντᾶτε σὰν κεντρικὸ ὄνομα γυρισμάτων καὶ τσακισμάτων καὶ ἀλλοῦ σὰν τίτλος ἀρκετῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν. Θὰ θυμίσω ἁπλὰ τὰ τραγούδια «Τοῦ Δήμου», «Τὸ ὄνειρο τοῦ Δήμου», «Ὁ τάφος τοῦ Δήμου», ποὺ άπαντᾶμε στὴν συλλογὴ τοῦ Φωριέλ (Παρίσι, 1924), καθὼς καὶ τὰ τέσσερα κλέφτικα τραγούδια ποὺ μᾶς παραδίδει ὁ Πασσώβ στὴν συλλογὴ του (Λειψία 1860), μὲ τὸν τίτλο «Ὁ Δῆμος», καὶ βέβαια τὰ «Ὁ Δῆμος Μπουκουβάλας», «Ὁ Δῆμος καὶ ὁ Μαῦρος», ποὺ άπαντᾶμε στὴν ἴδια συλλογή -καὶ μένω μόνο σὲ αὐτά.

Μὴν μπῆτε στὸν κόπο νά ἀναζητήσεται τὸν Δῆμο, γιατὶ ἡ ὁποιαδήποτε ἀναζήτησή σας θά ἀποδειχθεῖ περίτρανα μάταιη!! Δὲν ἔχουμε καμιὰ ἱστορικὴ βάση ποῦ μποροῦμε νὰ ἀνατρέξουμε προκειμένου νὰ βροῦμε κάτι γύρω ἀπὸ τὸ ὄνομα Δῆμος.

Ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη πῶς θὰ μποροῦσε νὰ βρεθεῖ κάτι, ὅταν ἀλλοῦ ὁ Δῆμος εἶναι Κλέφτης, ἀλλοὺ ὁ σφόδρα ἐρωμένος, ἀλλοῦ σκοτώνεται, καὶ ἀλλοῦ -ὅπως στὴν παραπάνω Νεστανιώτικη παραλλαγή- δὲν εἶναι παρά ὁ ἴδιος ὁ Ἔρωτας ποὺ ζωσμένος τ' ἄρματά του πέρνει μπάλα τὰ βουνὰ καὶ τὰ κορφοβούνια γιὰ νὰ βρεῖ καὶ νὰ λαβώσει τὴν ἀγάπη...

Ἡ παραπάνω παραλλαγὴ ἀπαντᾶτε καὶ εἶναι διαδεδομένη σὲ ἀρκετὰ χωριὰ τῆς Ἀρκαδίας. Σχεδὸν ἡ ἴδια παραλλαγή, ὑπάρχει καὶ τραγουδιέται στὴν συλλογή, «Δημοτικὰ τραγούδια ἀπὸ τὸ Βαλτέτσι Ἀρκαδίας», τῆς Πολυμέρου-Καμηλάκη Αἰκατερίνης, στὸν τόμ. Β': μουσικὴ συλλογὴ (2001, 2005) – μελέτη – μεταγραφὴ Ἰωάννης Β. Καϊμάκης, μουσικὴ συλλογὴ (1979-2008). Ἔκδοση τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν/Κέντρον Ἐρεύνης τῆς Ἑλληνικῆς Λαογραφίας, Πηγὲς τοῦ Λαϊκοῦ Πολιτισμοῦ – 4, Ἀθήνα 2010.

Σημειώσεις:

* στὴ σειρά.

Πηγή πληροφοριῶν:

---

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ», ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα 2013.

Video:

Φωτογραφίες τῆς Νεστάνης ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ Παναγιώτη Καρώνη

Τραγουδάει ὁ Νεστανιώτης Παναγιώτης Καρώνης.

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε δικαιώματος.