Η ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ - Χορός και πομπή του Άη-Γιώργη στη Νεστάνη Αρκαδίας

Στοιχεία έκδοσης

Τίτλος: «Η ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

Χορός και πομπή του Άη-Γιώργη στη Νεστάνη Αρκαδίας»

THE RITE OF SPRING Dance and Procession of Saint George in Nestani of Arcadia

Επιμέλεια, εισαγωγή, καταγραφή: Παναγιώτης Καρώνης

Μετάφραση: Γεωργία Στεφάτου

Καλλιτεχνικός σχεδιασμός: Χρήστος Ρούσσης

Εκδόσεις: ΤΟ ΔΟΝΤΙ - ΚΟΙΝΟ_ΤΟΠΙΑ

ISBN: 978-960-99760-6-0 Σελίδες: 150

Δίγλωσση έκδοση με 120 φωτογραφίες, (80 του Π. Καρώνη και 40 από προσωπικά αρχεία και συλλογές Νεστανιωτών/τισσών).

Και λίγα λόγια: Όπως προδίδει ο τίτλος του, το λεύκωμα είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στο έθιμο που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στην Νεστάνη της Αρκαδίας, στην εορτή του Αγίου Γεωργίου, και δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα των ιστορικών, πολιτιστικών και λαογραφικών στοιχείων του εθίμου, παρουσιάζοντας παράλληλα την ιστορία και τα χαρακτηριστικά της περιοχής.

Στο λεύκωμα αναδημοσιεύονται δύο σπουδαία επιστημονικά κείμενα που σχετίζονται με το έθιμο:

• Η μελέτη της λαογράφου, εθνολόγου και θεατρολόγου Κατερίνας Κακούρη, «Χόρος και πομπή του Άη Γιώργη στη Νεστάνη της Αρκαδίας»,από το πρώτο τεύχος του περιοδικού «Εθνογραφικά» του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος (Π.Λ.Ι.) (1978) η οποία πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1975, με επιτόπια έρευνα και αυτοψία από την ίδια και συνεργάτες του (Π.Λ.Ι.).
• Το κείμενο «Ο Άγιος Γιώργης της Νεστάνης» από το βιβλίο της συγγραφέα εθνολόγου και ιστορικού Μαρίας Μιχαήλ – Δέδε «Γιορτές - Έθιμα και τα τραγούδια τους» (Εκδ. Φιλιππότης, 1987).

Παράλληλα γίνεται ειδική αναφορά στα τραγούδια που ακούγονται κατά τη διάρκεια της πομπής και του χορού του εθίμου. Επιπλέον μέσα από τις 120 φωτογραφίες του βιβλίου (που καλύπτουν τα τελευταία εξήντα χρόνια και προέρχονται από το αρχείο του Παναγιώτη Καρώνη, αλλά και από ιδιωτικά αρχεία και οικογενειακές συλλογές), ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ξεναγηθεί στο μοναδικό αυτό έθιμο αλλά και να κάνει ένα ταξίδι στο χρόνο και τον τόπο διεξαγωγής του πανάρχαιου αυτού δρώμενου.

Το έθιμο του Άη-Γιώργη (του Αγιώρη για τους Νεστανιώτες) έχει πανάρχαιες καταβολές και συμβολισμούς, εφόσον η λατρεία και ο εορτασμός του Αγίου αποτελεί, κατά τους μελετητές, συνέχεια της λατρείας προχριστιανικών θεοτήτων της περιοχής. Το όλο τελετουργικό, με την πομπή και το χορό, κλείνει μέσα του όλη τη νεοελληνική λαϊκή λατρεία. Στο 2^ο μ.Χ. αιώνα, ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει μεγάλη ανοιξιάτικη γιορτή κοντά στη Νεστάνη, χωρίς δυστυχώς να προβαίνει σε καμιά περιγραφή της. Ο στολισμός της γκλίτσας με αγριοσέλινα και δάφνες δεν μπορεί παρά να ανασύρει την εικόνα των δάφνινων στεφανιών των νικητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά και το στεφάνωμα με αγριοσέλινο στα Νέμεα, τους αγώνες που διεξάγονταν στη Νεμέα προς τιμήν του Δία, αν και σελινοστολισμοί μαρτυρούνται και σε αρχαίες διονυσιακές γιορτές. Η παρακολούθηση τούτης της πανάρχαιης γιορτής, που τα ίχνη της χάνονται στα βάθη των μακρινών αιώνων, φέρνει στο νου σκηνές και δρώμενα μιας άλλης Ελλάδας, είναι ο απόηχος της ίδιας της ανάγκης για ζωή, της ίδιας της ορμής της νιότης.

Πιστεύουμε ότι το συγκεκριμένο λεύκωμα έχει μια ιδιαίτερη συλλεκτική αξία και πως η κυκλοφορία του θα συμπληρώσει ένα ξεχωριστό κομμάτι του παζλ της ιστορίας της Νεστάνης της Αρκαδίας αλλά και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

 

Παναγιώτη Καρώνη, Η ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΠΟΜΠΗ ΤΟΥ ΑΗ ΓΙΩΡΓΗ ΣΤΗ ΝΕΣΤΑΝΗ ΑΡΚΑΔΙΑΣ

Κριτική του Νίκου Βασιλειάδη, συντονιστή "Κέντρων Δια Βίου Μάθησης" Υπεύθυνου Επικοινωνίας – Δημοσιότητας

Είχα καιρό να παρουσιάσω μια έκδοση, να μου δοθεί η ευκαιρία να μιλήσω για ένα βιβλίο, έξω από τις συχνές και ποικίλλες λογοτεχνικές αναφορές σε διάφορα δημοσιευμένα μου κείμενα, αφού η γραφή ορίζει ακολουθεί ή προπορεύεται σχεδόν σε κάθε εκδήλωση της ζωής μου.

Η ευκαιρία που μου δίνεται για την παρουσίαση του βιβλίου του Παναγιώτη Καρώνη Η ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ - ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΠΟΜΠΗ ΤΟΥ ΑΗ ΓΙΩΡΓΗ ΣΤΗ ΝΕΣΤΑΝΗ ΑΡΚΑΔΙΑΣ, Εκδόσεις "ΤΟ ΔΟΝΤΙ", είναι για μένα μια ευκαιρία να γνωρίσουμε μαζί, ο γράφων και οι αναγνώστες, πτυχές που όχι μόνο αφορούν την λαική μας παράδοση και τα έθιμα που την συνοδεύουν, αλλά και να ανασύρουμε μέσα από αυτές τις καθαρά προσωπικές μας μνήμες και τις εικόνες της φύσης σε όλες τις εκφάνσεις της. Ίσως οι καλλιγραφημένες ιστορίες των έμψυχων και των άψυχων που έγιναν, βρέθηκαν ή φυτεύτηκαν σε κάποια απόμερη πλαγιά, σε ένα κομμάτι του μικρού μας κόσμου να είναι η αυτούσια απόδειξη μιας μνήμης η οποία αρνείται να παραδοθεί και πασχίζει να συνεχίζει να υπάρχει, παρά τις αντιξοότητες μιας ζωής δύσκολης, κάποτε σκληρής και άγριας.

Μια διήγηση που αφήγησή της διακλαδώνεται και σε άλλες αφηγήσεις, με δευτερεύοντες ήρωες της αρχικής, σε ιστορίες, στοιχεία, τραγούδια και εικόνες που στέκουν και ως αυτόνομες αλλά κυρίως συγκολλούνται μετά όλες μαζί, για μια πλήρη απεικόνιση μιας παράδοσης που αν και σε πολλούς φαίνεται τόσο μακρινή μας στον χώρο και στον χρόνο είναι τόσο κοινή στην ψυχή μας.

Όπως προδίδει ο τίτλος του, το λεύκωμα είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στο έθιμο που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στη Νεστάνη της Αρκαδίας, στην εορτή του Αγίου Γεωργίου -του Αγιώρη για τους Νεστανιώτες, και δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα των ιστορικών, πολιτιστικών και λαογραφικών στοιχείων του δρώμενου, παρουσιάζοντας παράλληλα την ιστορία και τα χαρακτηριστικά της περιοχής.

Μέσα του συνυπάρχουν αρμονικά - χωρίς να αποκτούν αυτήν την για πολλούς δύσκολη στην ανάγνωση επιστημοσύνη όταν χρειάζεται να τεκμηριωθούν κείμενα, παραδόσεις και ιστορία, εξαιρετικά επιστημονικά κείμενα που σχετίζονται με το έθιμο, όπως η μελέτη της λαογράφου, εθνολόγου και θεατρολόγου Κατερίνας Κακούρη, «Χόρος και πομπή του Άη Γιώργη στη Νεστάνη της Αρκαδίας», από το πρώτο τεύχος του περιοδικού «Εθνογραφικά» (1978) του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος (Π.Λ.Ι.), και το κείμενο «Ο Άγιος Γιώργης της Νεστάνης» της συγγραφέα εθνολόγου και ιστορικού Μαρίας Μιχαήλ – Δέδε από το βιβλίο της, Γιορτές - Έθιμα και τα τραγούδια τους (Εκδ. Φιλιππότης, 1987). Παράλληλα γίνεται μια εκτενής ειδική αναφορά στα τραγούδια που ακούγονται κατά τη διάρκεια της πομπής και του χορού του εθίμου αλλά και μέσα από τις 120 φωτογραφίες του βιβλίου, που καλύπτουν χρονικά τα τελευταία εξήντα χρόνια - οι περισσότερες από ξεχασμένα οικογενειακά αρχεία, ξεχασμένες για χρόνια σε παλιά συρτάρια μέχρι να γίνουν μάρτυρες μιας εποχής τυπωμένοι σε χαρτί, δεν φέρνουν κοντά μας μόνον το έθιμο του Άη-Γιώργη αλλά μας βάζουν σε μια χρονομηχανή που με ένα άλμα στον χρόνο μας γυρίζει πίσω στις πανάρχαιες καταβολές και συμβολισμούς του λαού μας , συνέχεια της λατρείας προχριστιανικών θεοτήτων που επέζησαν με διάφορους τρόπους και παραλλαγές μέχρι τις μέρες μας. Ο στολισμός της γκλίτσας με αγριοσέλινα και δάφνες που έμεινε ο ίδιος από τις αρχαίες διονυσιακές γιορτές, τα τραγούδια και οι σκοποί που χωρίς άλλο αναδεικνύουν την ανάγκη αλλά και ικεσία του ανθρώπου για την ζωή που έρχεται να την προσφέρει απλόχερα ο ανοιξιάτικος ήλιος, τη γύρη που καρυκεύει τον εγκέφαλο, τη ζέστη που ανεβαίνει, την ορμή της ανανέωσης που μας κυριεύει. Η άνοιξη είναι εδώ και μας αποπλανά. Ναι, ίσως τότε ήτανε αλλιώς. Όλα να ήτανε αλλιώς. Ακόμα και η Άνοιξη. Λίγο τα λουλούδια που μοσκοβολούσαν, λίγο τα φύλλα των δέντρων που άρχισαν να βγαίνουν και να γίνονται πιο πράσινα, τα παράθυρα των σπιτιών που καταβρόχθιζαν το φως του ανοιξιάτικου ήλιου, χωρίς να χορταίνουν, η μυρωδιά στους δρόμους, θυμάρι, άγριο τσάι του βουνού και μέντα μαζί, τα «φουσκώματα» και οι ερωτικές επάρσεις των ανθρώπων. Το λεύκωμα του Παναγιώτη Καρώνη μιλάει για μιαν άνοιξη που μπορεί να ήτανε αλλιώς, αλλά διαβάζοντάς το σκέφτεσαι πως ίσως δεν άλλαξε η φύση, ίσως εμείς αλλάξαμε και όχι η Άνοιξη. Αλλάξαμε και ξεχάσαμε πώς είναι να βρίσκεσαι και να γιορτάζεις μέσα της, χαμένοι κάπου εκεί, ανάμεσα στους ψηφιακούς μας αναστεναγμούς και στα ηλεκτρονικά ραβασάκια. Ένα Λεύκωμα που επέλεξα όχι να σας το παρουσιάσω μετά το Πάσχα ή στην γιορτή του αγίου Γεωργίου, αλλά την πρωτομαγιά την στολισμένη με τα λουλούδια της άνοιξης, που φέρνει εκτός από τους στίχους του αγαπημένου μου ποιητή Τάσου Λειβαδίτη.

Κύριε, όλα από σένα ξεκινούν. Κι όλα σε σένα θα ‘ρθουν να τελειώσουν. Κι η άνοιξη δεν είναι παρά η νοσταλγία σου για κείνες τις λίγες ώρες που έζησες στη γη, άλλες παράδοξες εικόνες όπως αυτή μιας άλλης Ιεροτελεστία της Άνοιξης του Ιγκόρ Στραβίνσκυ. Μια άλλη μεγάλη παγανιστική ιεροτελεστία, γέροι σοφοί καθισμένοι σε κύκλο να παρακολουθούν τον επιθανάτιο χορό μιας νεαρής, την οποία θυσιάζουν για να κερδίσουν την εύνοια του θεού της Άνοιξης

Πηγή

---

http://www.iporta.gr